آخرین گزارش جامع E-Government Survey 2024 با عنوان «شتابدهی به تحول دیجیتال برای توسعه پایدار» که از سوی سازمان ملل منتشر شد، نشان داد که ایران در شاخص نیروی انسانی، از توانمندی‌های آموزشی و مهارتی خوبی برخوردار است و پتانسیل لازم برای پیشرفت دیجیتال را دارا خواهد بود.
به گزارش پایگاه خبری دنیای برند به نقل از ایسنا، با توجه به انتشار گزارش جامع E-Government Survey 2024 با عنوان «شتابدهی به تحول دیجیتال برای توسعه پایدار»، تحلیل‌ها و نتایج این گزارش اهمیت ویژه‌ای برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران دارد.
گزارش E-Government Survey که توسط سازمان ملل متحد (UN) تهیه می‌شود، یکی از معتبرترین منابع در زمینه سنجش و ارزیابی وضعیت دولت الکترونیک در کشورهای مختلف جهان است. این گزارش هر دو سال یک بار منتشر می‌شود و هدف آن بررسی میزان پیشرفت دولت‌ها در استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارائه خدمات عمومی، افزایش شفافیت، مشارکت شهروندان و تقویت کارایی حکمرانی است.
یکی از محورهای اصلی گزارش شامل «شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI)» است که این شاخص سه مؤلفه اصلی «خدمات آنلاین (OSI): کیفیت و گستردگی خدمات الکترونیکی ارائه‌شده توسط دولت»، «زیرساخت‌های مخابراتی (TII): دسترسی شهروندان به زیرساخت‌های فناوری مانند اینترنت و تلفن همراه» و «سرمایه انسانی (HCI): سطح آموزش و سواد دیجیتال شهروندان».
از دیگر محورهای این گزارش جهانی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
شاخص مشارکت الکترونیک (EPI):این شاخص میزان استفاده از فناوری برای تسهیل مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم‌گیری را اندازه‌گیری می‌کند.
بررسی روندهای جهانی: شناسایی فناوری‌ها و نوآوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و داده‌های باز که بر دولت الکترونیک تأثیر می‌گذارند.
در این گزارش کشورها بر اساس شاخص‌های مختلف رتبه‌بندی می‌شوند و نقاط قوت و ضعف هر کشور مشخص می‌شود.
تحلیل ایران در گزارش ۲۰۲۴
امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران و کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد در گفت‌وگو با پایگاه خبری دنیای برند به نقل از ایسنا، اظهار کرد: بر اساس این گزارش، کل EGDI Rank رتبه ۱۰۱ را در میان سایر کشورها دارد. وضعیت ایران در این رده‌بندی جهانی به این شرح است:
اعداد و شاخص‌های اصلی ایران
| شاخص | رتبه |
| شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) | ۹۹ |
| شاخص خدمات آنلاین ارائه‌شده (LOSI) | ۹۹ |
| خدمات آنلاین (OSI) | ۰.۳۷۷۳ |
| شاخص LOSI (خدمات محلی) | ۰.۳۴۳۸ |
| شاخص TII (زیرساخت‌های مخابراتی) | ۰.۸۹۸۷ |
| شاخص HCI (سرمایه انسانی) | ۰.۶۹۳۲ |
| شاخص EPI (محیط الکترونیک) | ۰.۱۷۸۱ |
وی ادامه داد: ایران با وجود قرار گرفتن در گروه کشورهای High EGDI، در برخی شاخص‌ها همچنان با چالش‌هایی مواجه است که برای نقاط ضعف و قوت آن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
۱. نقاط قوت:
زیرساخت‌های مخابراتی (TII): با امتیاز ۰.۸۹۸۷، ایران نشان داده که از زیرساخت‌های ارتباطی قوی برخوردار است. این امتیاز بالا حاکی از دسترسی گسترده مردم به خدمات مخابراتی و اینترنتی است.
سرمایه انسانی (HCI): ایران با امتیاز ۰.۶۹۳۲ در این شاخص، از توانمندی‌های آموزشی و مهارتی خوبی برخوردار است که پتانسیل لازم برای پیشرفت دیجیتال را فراهم می‌کند.
۲. نقاط ضعف: خدمات آنلاین (OSI): امتیاز پایین ۰.۳۷۷۳ نشان‌دهنده کمبود در ارائه خدمات آنلاین کارآمد است.
شاخص محیط الکترونیک (EPI): امتیاز بسیار پایین ۰.۱۷۸۱ نشان می‌دهد که چالش‌های مهمی در زمینه نوآوری، امنیت سایبری و سیاست‌گذاری‌های دیجیتال وجود دارد.
۳. تضاد میان شاخص‌ها:
تفاوت معنادار میان شاخص خدمات آنلاین (OSI) و زیرساخت‌های مخابراتی (TII) به این معناست که زیرساخت‌های قوی موجود به درستی در جهت ارائه خدمات آنلاین بهینه استفاده نشده‌اند.
تحلیل مقایسه‌ای با سایر کشورها
کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد با بیان اینکه در گروه کشورهایی که شاخص OSI میانه (بین ۰.۲۵ تا ۰.۵۰) دارند، ایران جزء کشورهایی است که EGDI بالایی دارند، اظهار کرد: کشورهایی مانند ایران که دارای زیرساخت و سرمایه انسانی قوی هستند، در صورت سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش خدمات آنلاین می‌توانند جهش بزرگی در رتبه‌بندی جهانی خود داشته باشند.
پیشنهادات برای شتابدهی به اقتصاد دیجیتال
کوشکی، پیشنهاداتی برای شتابدهی به تحول دیجیتال ارائه کرد که شامل این موارد می‌شود:
۱. سرمایه‌گذاری در خدمات آنلاین:
با توجه به ضعف در شاخص خدمات آنلاین، ایجاد پلتفرم‌های دیجیتالی کارآمد و یکپارچه که دسترسی مردم به خدمات دولتی را تسهیل کند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
۲. تقویت محیط نوآوری:
امتیاز پایین شاخص EPI نیازمند اقداماتی مانند بهبود قوانین مرتبط با نوآوری، گسترش حمایت از استارت‌آپ‌ها و تقویت امنیت سایبری است. این اقدامات می‌توانند نوآوری دیجیتال را در کشور بهبود بخشند.
۳. آموزش دیجیتال و فراگیری فناوری:
ایران با داشتن امتیاز خوب در شاخص سرمایه انسانی (HCI) می‌تواند با گسترش برنامه‌های آموزشی دیجیتال به خصوص در مناطق کم‌برخوردار، توانمندی نیروی انسانی را بیش از پیش ارتقاء دهد.
۴. توسعه همکاری‌های بین‌المللی: همکاری‌های بین‌المللی در زمینه نوآوری و دیجیتال می‌تواند دسترسی ایران به تجربیات و منابع جهانی را تسهیل کند.
وی تاکید کرد: گزارش E-Government Survey 2024 به وضوح نشان می‌دهد که ایران با وجود چالش‌ها، از ظرفیت بالایی برای پیشرفت در حوزه دولت الکترونیک برخوردار است. عملکرد قوی در شاخص‌های زیرساخت مخابراتی و سرمایه انسانی، نشان‌دهنده بسترهای موجود برای توسعه است. اما سرمایه‌گذاری‌های بیشتری برای بهبود خدمات آنلاین و محیط الکترونیک مورد نیاز است.
کوشکی با تاکید بر اینکه تحول دیجیتال نه تنها یک هدف ملی است، بلکه لازمه‌ای برای توسعه پایدار و حضور مؤثر ایران در جامعه جهانی است، خاطر نشان کرد: با پژوهش‌های انجام شده توسط کارگروه هوش مصنوعی تیم اختراعات ایران می‌توان پیشنهادات تخصصی جهت توسعه دولت الکترونیک و ارتقای سطح آن با استفاده از فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی ارائه داد:
۱. اتوماتیک‌سازی خدمات دولتی با هوش مصنوعی:
استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی برای اتوماتیک‌سازی فرآیندهای دولتی، مانند پردازش مدارک و درخواست‌ها می‌تواند سرعت و دقت خدمات آنلاین را افزایش دهد. به‌ویژه در بخش‌هایی مانند مالیات، خدمات بهداشتی یا امور مربوط به مدارک هویتی، هوش مصنوعی می‌تواند از طریق تجزیه و تحلیل داده‌ها و پاسخ به درخواست‌ها به‌طور خودکار، کارایی را افزایش دهد.
۲. استفاده از چت‌بات‌ها و دستیارهای هوش مصنوعی در خدمات عمومی:
ایجاد پلتفرم‌های چت‌بات مبتنی بر هوش مصنوعی برای پاسخگویی به سؤالات عمومی و درخواست‌ها می‌تواند خدمات آنلاین را بهبود دهد و دسترسی مردم به اطلاعات دولتی را آسان‌تر کند. این چت‌بات‌ها می‌توانند در ۲۴ ساعت شبانه‌روز پاسخگویی کنند و مشکلات مرتبط با خدمات عمومی را سریع‌تر حل کنند.
۳. تحلیل داده‌های بزرگ (Big Data) برای تصمیم‌گیری‌های بهینه:
هوش مصنوعی می‌تواند در تحلیل داده‌های کلان (Big Data) برای شبیه‌سازی و پیش‌بینی روندها و مشکلات در بخش‌های مختلف دولت الکترونیک نقش مهمی ایفا کند. این تحلیل‌ها می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و برنامه‌های دیجیتال را به‌طور هدفمندتری اجرا کنند.
۴. تقویت سیستم‌های امنیت سایبری با استفاده از هوش مصنوعی:
برای تقویت محیط الکترونیک و ارتقاء امنیت داده‌ها، هوش مصنوعی می‌تواند برای شناسایی و جلوگیری از تهدیدات سایبری مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای شناسایی رفتارهای غیرمعمول و حملات سایبری می‌تواند از خطرات امنیتی جلوگیری کرده و اعتماد عمومی به خدمات دیجیتال را تقویت کند.
۵. استفاده از فناوری‌های مبتنی بر بلاک‌چین برای امنیت و شفافیت:
بلاک‌چین یکی از فناوری‌هایی است که می‌تواند در ارتقاء دولت الکترونیک نقش داشته باشد، زیرا این فناوری امکان ایجاد تراکنش‌های امن، شفاف و غیرقابل تغییر را فراهم می‌آورد. این می‌تواند در بخش‌هایی مانند رای‌گیری آنلاین، اسناد دیجیتال و قراردادهای دولتی مفید باشد.
۶. آموزش و پرورش نیروی انسانی برای تسلط بر فناوری‌های نوین:
با توجه به امتیاز بالای ایران در شاخص سرمایه انسانی (HCI)، می‌توان از هوش مصنوعی برای ارائه آموزش‌های دیجیتال و شخصی‌سازی شده برای کارکنان دولتی و شهروندان استفاده کرد. سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند برنامه‌های آموزشی و دوره‌های دیجیتال را برای افزایش مهارت‌های افراد در حوزه‌های مختلف بهینه‌سازی کنند.
۷. توسعه اکوسیستم نوآوری و استارت‌آپ‌ها با استفاده از هوش مصنوعی:
هوش مصنوعی می‌تواند به تسهیل فعالیت‌های استارت‌آپ‌ها کمک کند، به‌ویژه در بخش‌های دولتی که نیاز به نوآوری دارند. از طریق برنامه‌های حمایتی و همکاری با استارت‌آپ‌ها، می‌توان به توسعه راه‌حل‌های نوآورانه دیجیتال برای مشکلات دولت الکترونیک دست یافت.
وی ادامه داد: با توجه به ظرفیت‌های موجود در ایران، بهره‌برداری از این فناوری‌ها می‌تواند به حل مشکلات و ارتقای شاخص‌های دولت الکترونیک کمک کرده و زمینه‌ساز تحولی پایدار در این حوزه شود.این گزارش نمایی جامع از وضعیت و پیشنهادات لازم برای پیشرفت ایران در حوزه دولت الکترونیک ارائه می‌دهد.
پایان
