انگور ملایر، این میراث جهانی با وجود شهرت جهانی و پتانسیل‌های فراوان، با چالش‌هایی همچون کمبود آب، آفات، مشکلات صادراتی و عدم دسترسی به تسهیلات مناسب دست و پنجه نرم می‌کند.
به گزارش دنیای برند به نقل از ایسنا، به‌طور حتم اولین و مهم‌ترین عاملی که این برند که جهانی را بر سینه ملایر چسباند و او را بر بام باغداری جهان نشاند، دستان زحمت‌کش و پر از پینه باغداران بود. باغداران افسران این میدانِ تولیدِ یاقوت های سبز و قرمز هستند که اگر به سلاح آب، کود مناسب، آموزش مداوم و به روز، تسهیلات به موقع و فروش به صرفه مجهز نباشند، در میانه راه رنگ می‌بازند و قادر به ادامه کار نخواهند بود.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ملایر سطح باغات این شهرستان را ۲۲ هزار هکتار باغات میوه دانست و گفت: ۱۲ هزار و ۷۳۸ هکتار از باغات شهرستان اسدآباد به باغات انگور اختصاص دارد.
علیرضا زنگنه در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا با بیان اینکه از این میزان سطح زیر کشت، ۱۲ هزار و ۴۱۰ هکتار بارور و ۳۲۸ هکتار آن غیر بارور است، اظهارکرد: به‌طور متوسط از هر هکتار باغ انگور، ۲۴.۵ تن برداشت می‌شود.
تولید سالانه بیش از ۳۰۰ هزار تن انگور در ملایر
وی با اشاره به اینکه در مجموع باغداران ملایری سالانه ۳۰۴ هزار تن انگور از تاکستان‌های این شهرستان برداشت می‌کنند، ادامه داد: ۷۰ درصد انگور تولیدی شهرستان معادل ۲۱۲ هزار تن از تولید کل انگور، تبدیل به کشمش شده و ۳۰ درصد مابقی معادل بیش از ۹۱ هزار تُن، به سایر محصولات فرآوری شده از انگور تبدیل می‌شود.
به گفته زنگنه از هر چهار کیلو انگور، یک کیلوگرم کشمش تولید می‌شود؛ سالانه ۵۳ هزار و ۲۰۷ تُن انواع کشمش از جمله آفتابی تیزابی، آفتابی غیرتیزابی، آفتابی دانه دار، کشمش کالیفرنیا گوگردی و سایه خشک در شهر جهانی انگور تولید و به فروش می‌رسد.
مدیر جهاد کشاورزی ملایر با بیان اینکه هر پنج کیلوگرم انگور، یک کیلو گرم شیره انگور تولید می‌کند، تصریح کرد: ۱۲.۵ درصد انگور تولیدی شهرستان معادل ۳۸ هزار تن به ۷۶۰۱ تن شیره انگور تبدیل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه سه درصد انگور ملایر یعنی ۹۰۰۰ تن انگور تولیدی نیز به ۲۲۸۰ تن آبغوره تبدیل می‌شود، افزود: ۴.۵ درصد انگور تولیدی (۱۳ هزار و ۶۸۲ تن) نیز به ۲۲۸۰ تن سرکه، شربت و باسلق تبدیل و ۱۰ درصد از انگور (۳۰ هزار و ۴۰۴ تن) به صورت تازه‌خوری و ارائه انگور تازه به بازار مصرف می‌شود.
خاموشی چاه‌های آب کشاورزی؛ شلیک مستقیم به پیشانی باغدار
یکی از باغداران ملایری کمبود آب و خاموشی مکرر چاه‌های آب کشاورزی به دلیل کمبود برق را یکی از مشکلات عمده پیش‌روی باغداران و کشاورزان دانست که سبب خشک شدن زمین‌ها و بی آب ماندن درختان شده است.
احمدرضا سلیمانی یکی از باغداران روستای ورچق از توابع ملایر، به ایسنا گفت: خاموشی ۱۲ ساعته چاه‌های آب کشاورزی در این هوای گرم شلیک مستقیم به پیشانی کشاورز و باغدار است.
زنجره و سفیدک پنهان؛ بلای جان تاکستان‌های انگور ملایر
سلیمانی با بیان اینکه در حال حاضر دو آفت زنجره و سفیدک پنهان به جان تمامی تاکستان‌های ملایر افتاده و با سم‌پاشی هم قابل کنترل نیست، گفت: جهاد کشاورزی می‌تواند با آموزش مناسب و مشاوره‌های تخصصی و در اختیار قرار دادن سم‌های مناسب و با کیفیت در دفع این آفات موثر باشد اما متاسفانه تاکنون اقدام مثبتی در این حوزه انجام نداده‌اند.
وی فروش کشمش بعنوان عمده‌ترین محصول انگور را مشکل اصلی باغداران در فصل برداشت دانست و افزود: کارخانه‌ها، کشمش را به قیمت مناسب و به‌صرفه از باغدار خریداری نمی‌کنند و قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا و تصمیم کارخانه‌دار مشخص می‌شود.
سلیمانی از نبود ارائه تسهیلات بانکی به کشاورزان و یا ارائه تسهیلات با سود ۱۶ درصد و بیشتر و روند طولانی و سخت دریافت تسهیلات ابراز گلایه کرد و خواستار حمایت بیشتر دولت از باغداران و کشاورزان شد.
باغ داربستی از آفات در امان است
وی که بخشی از باغش به‌صورت داربستی و بخشی خزنده است، به تشریح مزایای باغ داربستی پرداخت و اظهار کرد: باغ داربستی به‌دلیل تهویه هوا مناسب و تابش مستقیم نور خورشید، از آفات و بیماری‌هایی از جمله زنجره در امان است اما باغ خزنده خیلی سریع دچار این آفات می‌شود.
به گفته این باغدار، باغ داربستی یک سوم باغ خزنده به آب نیاز دارد و یک و نیم برابر بیشتر از باغ خزنده محصول می‌دهد.
سلیمانی با تأکید بر ضرورت حمایت باغداران برای اجرای طرح فراز در تاکستان‌های ملایر، خاطرنشان کرد: هزینه داربستی کردن باغ سرسام‌آور است و باغدار به تنهایی نمی‌تواند از پس این هزینه‌ها بربیاید بنابراین ضروری است که جهادکشاورزی با در نظر گرفتن تسهیلات مناسب و به موقع، در اجرای طرح فراز به باغدار کمک کند.
اجرای طرح فراز در ۲۱۰ هکتار از باغات ملایر
به گفته مدیر جهاد کشاورزی ملایر تاکنون در ۲۱۰ هکتار از باغات انگور این شهرستان طرح فراز (داربستی کردن باغات انگور) اجرا شده است و ۱۷۰ هکتار نیز آماده اجرای طرح فَراز است و متقاضیان در صف اعطای تسهیلات برای اجرای این میزان سطح زیرکشت فراز هستند.
زنگنه با بیان اینکه سال گذشته برای ترویج طرح فراز ۱۵ هکتار بصورت الگویی با اعتبار ۱ میلیارد و ۱۷۳ میلیون تومان از محل کمک های بلاعوض در سطح شهرستان اجرا شد، تصریح کرد: با وجود کارخانجات صادرکننده کشمش، تلاش می کنیم تا محصول انگور را از سال آوری نجات دهیم و راه آن اجرای طرح فراز است که کاهش سرمازدگی و آفات و بیماری‌ها از جمله مزایای این طرح است.
وی به کلنگ‌زنی پالایشگاه انگور با ظرفیت ۳۰۱۰ تن تولید مشتقات انگور در هفته دولت سال گذشته اشاره و بیان کرد: این پروژه به‌عنوان یکی از طرح‌های بزرگ در ملایر با پیشرفت فیزیکی حدود ۳۰ درصد است.
به گفت زنگنه این پالایشگاه به عنوان نخستین طرح پالایشگاهی انگور در کشور است که عملیات اجرایی آن با سرمایه‌گذاری ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال در زمینی به مساحت ۲۲ هزار مترمربع و با هدف توسعه صادرات این محصول در دست اجراست.
باغداران شهرستان ملایر به آموزش و پژوهش نیاز دارند
به گفته رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر، در حال حاضر این پژوهشکده در زمینه‌های مختلف تولید، فرآوری، مبارزه با آفات و بیماری‌های مرتبط با انگور اقدامات پژوهشی و آموزشی در دستور کار دارد.
مجید دکامین در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا با بیان اینکه پژوهشکده انگور و کشمش به صورت خاص در مورد رقم خاصی کار تحقیقاتی انجام نداده است، گفت: نیاز شهرستان به ارقام جدید که با شرایط شور و قلیایی سازگاری داشته باشند، وجود دارد.
دکامین تولید یک رقم جدید انگور را فرایندی زمانبر و هزینه‌بر دانست که متاسفانه به علت نبود بودجه پژوهشی مختص پژوهشکده، فعلا اقدام عملی در این حوزه انجام نشده است و افزود: البته پروپوزال‌هایی برای انجام این کار ارائه شده است که شامل تولید رقم جدید، اصلاح شیوه‌ها، روش‌های جدید آبیاری و … در مورد انگور ملایر است و در صورت تامین بودجه پژوهشی این موارد حتما اجرایی خواهند شد.
وی ادامه داد: دانشجویان مقطع دکتری در سه گروه علوم محیطی، به‌نژادی انگور و تولید و فرآوری انگور مشغول به تحصیل هستند و سعی کردیم موضوعات رساله‌ها مطابق با نیاز شهرستان و تحقیقات کاربردی باشد.
دکامین تغذیه، مدیریت علف های هرز، آفات و بیماری ها و فرآوری و بازاررسانی محصولات بر پایه انگور را از جمله موضوعات رساله دکتری دانشجویان مقطع دکتری برشمرد و خاطرنشان کرد: برخی به ثمر رسیده و مقالات آنها چاپ شده اند و برخی دیگر در مرحله پژوهش هستند.
وی با تاکید بر اینکه باغداران شهرستان ملایر به آموزش و پژوهش نیاز دارند، افزود: آموزش در بین باغداران ملایری به شدت ضعیف است؛ به نحوی که آنقدر مطالب به روز به کشاورزان داده نشده است که برخی شبه علم ها وارد بحث کشاورزی آنها شده و صدمات جبران ناپذیری به بدنه کشاورزی شهرستان وارد کرده است.
دکامین بخش زیادی از اقتصاد شهروندان ملایری را وابسته به انگور دانست و گفت: اگر آموزش و پژوهش در این حوزه انجام نشود، در آینده این بخش مهم اقتصادی شهرستان با چالش‌های جدی روبرو خواهد شد.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر یادآور شد: در صورت کاهش تولید باغات انگور و ضعیف شدن اقتصاد کشاورزان یا از بین رفتن برخی باغات به صورت دومینو شاهد افزایش بیکاری، مهاجرت و بزهکاری در سطح شهرستان خواهیم بود.
در سال‌های اخیر اعتبارات اختصاص یافته به طرح فراز، قطع شده است
دکامین طرح فراز را یکی از ابتکارات بسیار خوب خواند و تصریح کرد: این طرح در باغاتی که به درستی انجام شده است باعث افزایش عملکرد، کاهش خسارت آفات، کاهش نیاز آبی و کاهش آسیب‌دیدگی ناشی از سرمازدگی شده است.
وی با بیان اینکه در برخی باغات به علت نبود آموزش مکمل، این طرح به درستی انجام نشده و در نتیجه از مزایای آن نیز استفاده نشده است، گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر اعتبارات اختصاص یافته به طرح فراز، قطع شده است؛ اگر ما به دنبال افزایش تولید، کاهش مصرف آب و مدیریت آفاتی مانند زنجره باشیم، ناگزیر باید به دنبال اجرای طرح فراز باشیم که همت مسئولان امر را می‌طلبد.
دکامین زنجره مو، سرطان طوقه و خوشه‌خوار انگور را اصلی‌ترین آفات و بیماری‌های گریبان‌گیر تاکستان‌های شهرستان برشمرد و تأکید کرد: بیماری‌های ویروسی نیز در سطح شهرستان مشاهده شده است که از مواردی که گفته شد بسیار خطرناک‌تر است و اگر باغی آلوده شود، از چرخه تولید خارج خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه باید زمان اوج پرواز از طرف جهاد کشاورزی، آفات مورد نیاز در اختیار کشاورزان هر منطقه قرار گیرد، گفت: در غیر این صورت، هر اقدامی به‌صورت فردی جواب نخواهد داد.
مقاومت به آفت‌کش، در زنجره و خوشه خوار
دکامین با بیان اینکه آفات درجه دو و سه کشورهای دیگر در ملایر به آفت درجه یک تبدیل شده‌اند، اضافه کرد: به علت عدم رعایت مصرف سموم و مصرف به صورت همگانی، شاهد مقاومت به آفت‌کش در زنجره و خوشه‌خوار هستیم البته برخی افراد اقدام به فروش سموم با درجه کیفی پایین در شهرستان کردند.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر صنایع تبدیلی انگور در شهرستان ملایر را از ضروریات خواند و ادامه داد: عملیات اجرایی پالایشگاه انگور سال گذشته در ملایر کلنگ‌زنی شد که در صورت راه‌اندازی کمک خوبی به حوزه صنایع تبدیلی انگور در شهرستان می‌کند اما در حال حاضر شهرستان از نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی بسیار رنج می‌برد.
تأسیس صندوق پژوهش و نوآوری؛ گره‌گشای مشکلات باغداران و کشاورزان
دکامین اصلی‌ترین مشکل حوزه انگور ملایر را نبود آموزش مستمر و سپس پژوهش‌های کاربردی برشمرد و تأکید کرد: پژوهشکده فاقد بودجه پژوهشی مستقل است؛ برای این مهم لازم است بودجه مستقل تخصیص داده شود که بعید می‌دانم در کوتاه مدت این اتفاق بیفتد، چرا که انگور جز کالاهای ضروری کشور و از اولویت‌های جهادکشاورزی نیست و جزو اولویت‌های دوم و سوم است بنابراین اگر قرار است اتفاقی بیفتد باید از جانب خود کشاورزان اتفاق بیفتد.
وی ادامه داد: کشاورزان با تاسیس صندوق پژوهش و نوآوری می‌توانند بهترین‌ها را برای شهرستان رقم بزنند؛ کشاورز سموم را با قیمت ۴۰۰ هزار تومان مصرف می‌کند اما نتیجه نمی‌گیرد چون اصولی نیست اما اگر هر کدام از ۱۰ هزار کشاورز ملایر مبلغ ۱۰۰ هزار تومان به این صندوق کمک کنند، بودجه یک میلیاردی تامین می‌شود که می‌توان به‌صورت مداوم مباحث آموزشی و پژوهشی کاربردی را در دستور کار قرار داد.
کاهش صادرات کشمش بدلیل معضل تعهدات ارزی
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به کاهش صادرات محصولات غیرنفتی از جمله کشمش ملایر در چند سال اخیر اشاره و تصریح کرد: معضل تعهدات ارزی در مسیر راه صادرات غیر نفتی و به‌ویژه محصولات بخش کشاورزی، پیکره صادرات را تحت‌الشعاع قرار داده و سبب کاهش تولید، صادرات و بازگشت پول به کشور شده است.
منوچهر رضایی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا به کنار کشیدن بخشی از فعالان این صنف به‌دلیل تعهدات ارزی اشاره و بیان کرد: وقتی دولت نمی‌تواند ارز حاصل از صادرات نفت را بازگرداند، چطور این انتظار را از یک صادرکننده کشمش دارد؛ این در حالیست که ما به‌دلیل تحریم‌های ناجوانمردانه غرب علیه ایران حساب ارزی و مراودات ارزی نداریم پس برگشت ارز موضوعی معضل ساز و واهی است.
به گفته رضایی به‌دلیل همین تعهدات ارزی صادرات محصولات غیرنفتی که یکی از بهترین زیربخش‌های اقتصادی محسوب می‌شد، چند سالی است که صادرات کشمش تحت‌الشعاع قرار گرفته و افراد فعال این صنف کنار کشیدند اما دلالان در مناطق مرزی با اسناد یک بار مصرف اقدامات خلافی در این حوزه انجام می‌دهند.
وی با تاکید بر اینکه یک صادرکننده نمی‌تواند کالایش را صادر کند اما یک دلال یا فرد بی‌هویت با اسناد تقلبی و یک بار مصرف این کار را انجام می‌دهد، خواستار لغو تعهدات ارزی برای صادرکنندگان محصولات غیرنفتی شد و گفت: تعهدات ارزی باید از دامنه صادرات غیرنفتی به‌ویژه صادرات محصولات کشاورزی حذف شود تا در یک مدت زمان کوتاه یک ساله بتوان این عدد را زنده کرد و بیش از پیش صادرات داشته باشیم.
رضایی با بیان اینکه عمده‌ترین محصول صادراتی انگور از ملایر کشمش است، خاطرنشان کرد: این محصول به بازارهای اروپای شرقی، کشورهای حوزه خلیج فارس، عراق و برخی کشورهای حوزه یورو صادر می‌شود.
عضو کمیسیون کشاورزی اتاق ایران از وجود ۴۰ واحد فراوری کشمش در ملایر به لحاظ اسمی خبر داد و افزود: تعداد زیادی از این کارخانجات به‌صورت فصلی فعالیت می‌کنند و فقط ۱۰ تا ۱۵ کارخانه به‌صورت پیوسته کار می‌کنند که از این تعداد نیز برخی به‌دلیل تعهدات ارزی غیرفعال شدند.
روغن کربنات تقلبی؛ عامل کاهش کیفیت محصول تولیدی
رضایی در بخش دیگری تقلب در روغن کربنات که برای تبدیل انگور به کشمش استفاده می‌شود را عامل کاهش کیفیت محصول تولیدی در چند سال اخیر دانست و تصریح کرد: از ۴۰ سال پیش کربنات توسط سازمان تعاون روستایی و از سوی دولت بین اتحادیه تعاونی‌های روستایی توزیع می‌شد و آنان نیز روغن کربنات را بین شرکت‌های تعاونی روستایی سراسر کشور که باغات انگور دارند، پخش می‌کردند تا به دست باغدار برسد اما در چند سال اخیر این کار را به بخش خصوصی واگذار کردند.
به گفته وی از زمانی که توزیع روغن کربنات به بخش خصوصی واگذار شده به‌دلیل منافع بیشتر، کار با تقلب همراه شده و کربناتی که به دست باغدار می‌رسد از کیفیت و خلوص موردنظر برخوردار نیست و در نتیجه سود و منافع زیادی به واسطه‌ها، دلالان و وارد کنندگان این محصولات می‌رسد و مضرات آن شامل حال باغداران، کارخانجات و تجار کشمش می‌شود.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران دومین معضل جدی و نگران کننده این حوزه را بقایای سموم دفع آفات نباتی موجود در محصولات بخش کشاورزی دانست و اظهار کرد: برخی سموم غیرمجاز از راه قاچاق وارد کشور می‌شود و باغداران به‌دلیل قیمت ارزان‌تر از این سموم استفاده می‌کنند و یا اینکه برخی باغداران میزان دُز مصرفی که باید استفاده کنند بیش از حد مجاز است و در نتیجه بقایای سموم از چهارچوب مجاز خارج شده و برای سلامتی مضر است.
رضایی با بیان اینکه در حال پیگیری حل این معضل از طریق کمیسیون کشاورزی اتاق ایران هستیم، پیشنهاد کرد: از ورود سموم غیرمجاز جلوگیری شود و کشاورزان توجیه شده و در مورد میزان دُز مصرفی سموم و زمان و نحوه استفاده آن آموزش ببینند تا بقایای سموم مدیریت شود.
