در نشست اخیر کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران، آمارها و وضعیت صادرات این بخش مورد بررسی قرار گرفت و تأکید شد: صادرات محصولات کشاورزی و غذای ایران نسبت به کشورهای رقیب، وضعیت قابل دفاعی ندارد و با توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که در کشورهای منطقه روی این حوزه انجام شده، پیش‌بینی می‌شود که آینده خوبی در انتظار صادرات این نوع از محصولات ایران نباشد.
ابوالحسن خلیلی، رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران، گفت: امروز نتایج بررسی صادرات صنایع غذایی با توان و ظرفیت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، مطابقت ندارد. از آنجایی که امنیت غذایی با صادرات در این حوزه ارتباط تنگاتنگی دارد، بنابراین باید نقشه و استراتژی دقیقی برای این حوزه تدوین شود.
او در ادامه به آمار صادرات محصولات کشاورزی و غذا در ۱۰ ماهه امسال اشاره و تصریح کرد: در این مدت، ۴.۹ میلیارد دلار صادرات انجام شده که هدف اصلی آنها بازار کشورهای عراق، امارات متحده عربی و روسیه بوده است. در این بین پسته، سیب، شیرخشک صنعتی، گوجه‌فرنگی و هندوانه بیشترین محصولات صادر شده از کشور هستند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران میزان واردات این بخش را در مدت مشابه مذکور، ۱۳.۸ میلیارد دلار اعلام کرد که بیشتر به محصولاتی چون ذرت، دانه سویا، برنج، روغن آفتاب‌گردان و گندم که همان کالاهای اساسی هستند، اختصاص دارد.
این فعال اقتصادی حجم صادرات ایران در حوزه غذا را با وضعیت ترکیه در همین حوزه مقایسه کرد و گفت: صادرات بخش غذا در ترکیه در سال ۲۰۲۳ برابر با ۳۵ میلیارد دلار بوده که در حدود ۲.۸ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است. مقاصد صادراتی ترکیه در حوزه غذا نیز عراق، روسیه، آلمان و اسپانیا بوده است.
خلیلی با نگاهی به اقدامات اخیر عربستان، گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش سهم سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف در عربستان شروع شده و به زودی بازارهای صادراتی اطراف را مورد توجه قرار خواهد داد و به رقیب جدی برای ایران و سایر کشورهای منطقه تبدیل می‌شود. علاوه بر این، تعامل ترکیه با افغانستان را هم شاهد هستیم که نباید در برنامه‌ریزی‌های صادراتی کشور از آن غافل شویم.
به باور او تحرکاتی که در منطقه شروع شده، زنگ خطری برای آینده صادرات ایران است. متأسفانه محیط کسب‌وکار داخل کشور برای تولید مناسب نیست در حالی که کشورهای اطراف با جذب سرمایه‌های جدید در حال افزایش سطح تولید و تجارت خود هستند.
تنها نرخ ارز، تجارت محصولات غذایی و کشاورزی را توجیه‌پذیر کرده است
در ادامه عباس کشاورز، معاون پژوهشی و عضو هیات اجرایی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران درباره آسیب‌شناسی صادرات صنایع غذایی گزارشی را ارائه داد.
بر اساس آنچه در این گزارش آمده است، در ۱۰ سال گذشته مقدار صادرات این بخش از ۷۰۰ هزار تن تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن تا سال ۱۴۰۰ تغییر کرده و در سال ۱۴۰۱ حدود ۳۰۰ هزار تن کاهش یافته و از نظر ارزشی درآمد کشور را با رشد منفی ۲.۵ درصدی مواجه کرده است. در این بین مهم‌ترین محصولات صادراتی حوزه صنایع غذایی، رب گوجه‌فرنگی، شیرینی و شکلات، بیسکوییت، آبمیوه و …. بوده است.
کشاورز با استناد بر پژوهش انجام شده در تشریح شرایط کشور در حوزه صادرات محصولات از نبود سیاست، بازار و برنامه منسجم، مستمر و قابل اطمینان درباره صادرات انواع محصولات انتقاد کرد.
به باور او تجارت در ایران نتوانسته ارزش خود را در حد گذشته حفظ کند و تنها نرخ ارز، تجارت محصولات کشاورزی را توجیه می‌کند.
معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران درباره وضعیت پایانه‌های صادراتی کشور نیز گفت: در این حوزه نیز شرایط مناسبی وجود ندارد، ناوگان حمل‌ونقل نیز به غیر از تعدادی شرکت خاص، اختصاصی نیستند و این موضوع روی تجارت محصولات کشاورزی و صنایع غذایی اثر منفی می‌گذارد.
ادبیات منطقی بر تجارت ایران حاکم نیست
در بخش بعدی نشست محسن امینی، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران تصریح کرد: بخش خصوصی در حوزه صنایع غذایی آمادگی لازم برای کمک به دولت را دارد. فعالان اقتصادی چالش‌های اصلی را می‌شناسند و می‌توانند برای حل آنها راهکار ارائه دهند. امروز تمرکز اصلی صادرات در بخش غذا و محصولات کشاورزی روی دو بازار است و این ادبیات قابل دفاعی در روند تجارت نیست.
او بر لزوم فعالیت رایزنان بازرگانی در بازارهای هدف و بر قابل پیش‌بینی بودن و شناخت استراتژی تولید در کشور تأکید کرد و گفت: اگر تولیدکنندگان استراتژی و برنامه دولت را برای سال آینده نداند، نمی‌توانند برای تولید و تجارت خود برنامه‌ریزی کنند. تولید در فضای مبهم و غیرشفاف ممکن نیست و هزینه‌های تولید و تجارت را افزایش می‌دهد.
این فعال اقتصادی ادامه داد: کمیسیون صنایع غذایی بدون نگاه بنگاهی، توان ارائه مشورت‌های دقیق به بدنه دولت را دارد مشروط بر اینکه گوش شنوایی باشد و نظرات را به رسمیت بشناسند. بخش خصوصی باید در نشست‌های تصمیم‌گیری مربوطه حضور داشته باشند. باید جایگاه بخش خصوصی به درستی درک شود.
امینی خاطرنشان کرد: امروز مشکلات جدی بر تولید و تجارت حاکم است، تعهدات ارزی از یک طرف، نوسانات قیمت ارز از سویی دیگر، تداوم فشارهای تحریمی و غیررقابت‌پذیر شدن تولید در کشور و بسیاری مسائل دیگر دست به دست هم دادند و روند تولید را کند کردند.
راهی جز بین‌المللی و صادرات‌محور شدن، نداریم
در این بخش نازنین داراب‌زاده، مدیرکل دفتر صنایع غذا و داروی وزارت صنعت، معدن و تجارت، صادرات را یکی از مهم‌ترین اولویت‌های امروز این دفتر دانست و تأکید کرد: باید رویکردها در بدنه دولت تغییر کند و نگاه‌ها نسبت به تجارت اصلاح شود. امروز کشور راهی جز بین‌المللی شدن و صادرات‌محور شدن ندارد. هرچند در این مسیر به توان بیشتر و نگاه جامع‌تر نیاز داریم.
این مقام مسئول ادامه داد: مشورت‌های بخش خصوصی را به دیده منت می‌پذیریم چون بخش خصوصی چابک‌تر و به‌روزتر است. پس باید از این ظرفیت بیشترین بهره را ببریم. راهکارهای عملیاتی را در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار دهید.
او گفت: واقفم که در شرایط امروز تجارت و تولید کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است. بنابراین تولیدکنندگان و تجاری که امروز فعال هستند، بسیار هنرمندند. در هر صورت باید با همکاری هم دنبال راه‌های عملیاتی باشیم و با هم این مسیر را طی کنیم.
سیاست‌های حمایتی از صادرات در حال تدوین است
داراب‌زاده خاطرنشان کرد: وزارت‌خانه صادرات را به طور جد دنبال می‌کند و در تلاشیم تا سیاست‌های حمایتی را برای این بخش جاری کنیم. نکته اینجاست که مطالبه‌گری از طرف بخش خصوصی دیده شود. در همین ارتباط نگاه رهبری هم مبنی بر این است که بودجه محدود امروز در اختیار بخش خصوصی واقعی قرار گیرد.
به باور داراب‌زاده، برنامه‌ریزی، تهیه جدول زمان‌بندی، شناسایی بازارها و رفع چالش‌هایی از این دست باید با همکاری واقعی بخش خصوصی انجام شود چون اطلاعات و داده‌های فعالان اقتصادی درباره این مسائل دقیق‌تر و جامع‌تر است. بنابراین باید این موضوعات را در اختیار وزارت‌خانه قرار دهید تا استراتژی متناسب با توان و مدلی که درست است، تهیه و دنبال کنیم.
کتاب صادرات صنعت غذا رونمایی شد
در بخش پایانی این نشست، کتاب صادرات صنعت غذا شامل معرفی برندهای مطرح صادراتی در این حوزه، آسیب‌شناسی درباره نبود تنوع لازم در مقاصد صادراتی و … رونمایی شد.
منبع: اتاق ایران آنلاین
