مفهوم نوآوری در دانشگاه‌ها و ارتباط آن با ویژگی‌های اساسی یک محیط آموزشی پیشرو، از موضوعات جذابی است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در پژوهشی جدید که توسط محققان کشور انجام شده است، تلاش شده با نگاهی تازه، تفاوت دانشگاه نوآور با دانشگاه کارآفرین بررسی شود.
به گزارش پایگاه خبری دنیای برند به نقل از ایسنا، امروزه در جوامع دانایی‌محور، مفاهیمی مانند نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی اهمیت فراوانی پیدا کرده‌اند. با این حال، این مفاهیم اغلب به اشتباه مترادف هم دانسته می‌شوند و در توصیف افراد یا نهادهای مختلف، به صورت یکسان به کار می‌روند. یکی از نهادهایی که این اشتباهات درباره آن بیشتر رخ می‌دهد، دانشگاه‌ها هستند. برای مثال، دانشگاهی که صفت نوآور را به خود اختصاص می‌دهد، اغلب با دانشگاهی که بر کارآفرینی تمرکز دارد، یکسان تلقی می‌شود؛ این در حالی است که تفاوت‌های بنیادینی میان این دو وجود دارد. اهمیت این مسئله زمانی بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم دانشگاه‌ها نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده علمی، اجتماعی و اقتصادی جوامع دارند و تعریف دقیق از این مفاهیم می‌تواند در تعیین مسیر رشد آن‌ها بسیار مؤثر باشد.
ضرورت بررسی مفهوم نوآوری در دانشگاه‌ها از آنجا ناشی می‌شود که این مفهوم در دوران معاصر بیشتر به ابزار پیشرفت و موتور محرک تحولات اجتماعی و علمی تبدیل شده است. درک صحیح از نوآوری و ویژگی‌های دانشگاه نوآور می‌تواند به مسئولان و سیاست‌گذاران در طراحی ساختارهایی مؤثرتر کمک کند. با توجه به تغییرات سریع محیطی و نیازهای اجتماعی، دانشگاه‌ها باید توانایی سازگاری با شرایط جدید را داشته باشند و این امر تنها در صورتی ممکن است که مفهوم نوآوری به درستی تعریف و شناخته شود.
در تحقیقی که توسط معصومه چم آسمانی، پژوهشگر مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، و با همکاری مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی و دانشگاه تهران انجام شده است، پژوهشگران تلاش کرده‌اند مفهوم نوآوری در دانشگاه‌ها را با تأکید بر تفاوت آن با کارآفرینی بررسی کنند و ویژگی‌های دانشگاه نوآور را به صورت دقیق‌تر تعریف کنند. این تحقیق به دنبال ارائه الگویی جدید و مبتنی بر بررسی منابع علمی و پژوهش‌های پیشین در این حوزه بوده است.
پژوهشگران برای دستیابی به اهداف خود، به بررسی سیستماتیک مطالعات مرتبط در بازه زمانی ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۰ پرداخته‌اند. این مطالعه با استفاده از روشی مویوم به فراترکیب، که رویکردی کیفی برای ترکیب یافته‌های پژوهش‌های مختلف است، انجام شده است.
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که دانشگاه نوآور به جای تأکید صرف بر کسب سود و درآمد، بیشتر بر سازگاری با نیازهای اجتماعی و محیط متغیر تمرکز دارد. این دانشگاه‌ها به عنوان نهادهایی انعطاف‌پذیر تعریف شده‌اند که می‌توانند با شرایط جدید تطبیق پیدا کنند. در واقع، آن‌ها بیش از آن که به دنبال تجاری‌سازی دستاوردهای علمی باشند، بر ایجاد تغییرات مثبت در جامعه و ارائه پاسخ‌های مؤثر به چالش‌های اجتماعی متمرکز هستند.
پژوهشگران به این نکته اشاره کرده‌اند که دانشگاه نوآور تنها یک دانشگاه تجاری‌سازی شده نیست، بلکه نهادی است که چرخه کامل ایجاد نوآوری را شامل می‌شود؛ از تولید ایده‌های جدید تا انتقال محصولات و خدمات به بازار. این دانشگاه‌ها تعاملات گسترده‌ای با جامعه، صنعت و دولت برقرار می‌کنند و بر حل مسائل محلی، ملی و جهانی تمرکز دارند.
علاوه بر این، این پژوهش نشان می‌دهد که دانشگاه نوآور باید از منابع انسانی نوآور بهره‌مند باشد و ساختارهای مدیریتی و رهبری خود را به گونه‌ای طراحی کند که این نوآوری‌ها مورد حمایت قرار گیرند. تعامل با جامعه مدنی و پاسخگویی به نیازهای آن، یکی از ویژگی‌های کلیدی این دانشگاه‌ها است که آن‌ها را از دانشگاه‌های کارآفرین متمایز می‌کند.
این تحقیق که در فصلنامه «پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی» منتشر شده است، به مسئولان و برنامه‌ریزان آموزش عالی پیشنهاد می‌کند که برای توسعه دانشگاه‌های نوآور، ساختارهای حمایتی و نظارتی مناسبی ایجاد کنند و بر پیاده‌سازی سیاست‌های تدوین شده تمرکز داشته باشند.
مطالعه فوق می‌تواند مرجع ارزشمندی برای درک بهتر مفهوم نوآوری در دانشگاه‌ها و کمکی موثر برای بهبود تعاملات آن‌ها با جامعه باشد.
پایان
