از آن‌جایی که تامین امنیت غذایی از اولویت‌های دولت سیزدهم بوده و اولین سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی کشور نیز در این دولت تصویب و ابلاغ شده است و معاونت علمی ریاست جمهوری نیز با ایجاد ستاد تخصصی در بخش کشاورزی و تدوین سندی جامع در این حوزه، عزم خود را جزم کرده تا با افزایش حمایت از دانش‌بنیان‌های کشاورزی، نفوذ حداکثری انواع و اقسام فناوری کاربردی در این بخش را سرعت بخشد. لذا این اقدامات نشان می‌دهد شتاب نفوذ فناوری‌های تحول‌آفرین به کشاورزی در دولت سیزدهم آغاز شده و ضرورت دارد در دولت آینده نیز گسترش و تداوم یابد تا در شرایط تحریم به خودکفایی هر چه بیشتر کشور در بحث امنیت غذایی کمک شود.
به گزارش پایگاه خبری دنیای برند به نقل از ایسنا، بخش کشاورزی در جهان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی است که به شکل مستقیم با امنیت غذایی و سلامت جامعه در ارتباط است و از نقش بسیار مهم در توسعه و استقلال کشورها برخوردار است. حوزه‌ای بسیار حساس که گاه از سوی کشورهای سلطه‌جو به عنوان یک اهرم و حربه برای اعمال فشار بر سایر کشورها برای پیشبرد امیال سیاسی نیز استفاده می‌شود، اما متاسفانه با وجود رسوخ انواع و اقسام فناوری‌ها به حوزه‌های مختلف از جمله صنعت، بهداشت و سلامت و خدمات، این بخش در ایران هنوز در مواردی به شکل سنتی اداره می‌شود و این خود علاوه بر افزایش ضایعات، بهره‌وری دراین بخش را نیز تحت تاثیر قرار داده و بخش کشاورزی با توجه به منابع محدود آبی کشور هنوز با وضعیت ایده‌آل خود فاصله چشمگیری دارد.
امنیت غذایی و حوزه کشاورزی همواره مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز بوده است، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان نوروزی در سال ۱۴۰۱ فرمودند: «متأسفانه بخش کشاورزی از عرصه دانش‌بنیان یک مقداری دورتر از بخش‌های صنعت و خدمات و مانند اینها است. اگر ما در کشاورزی، شرکت‌های دانش‌بنیان را افزایش بدهیم و دانش را در مساله کشاورزی به‌کارگیری کنیم، می‌توانیم در امر اصلاح بذر ـ که خیلی در تولید محصول کشاورزی مهم است ــ در مورد آبیاری نوین، در مورد شیوه‌های جدید تولید، در مورد بهره‌وری بهتر از آب و خاک ــ که آب و خاک دو محصول ارزشمندند که قبلاً هم اشاره کردیم ــ می توانیم حداکثر استفاده را بکنیم، بهره‌وری‌مان را افزایش بدهیم و اینها را اصلاح کنیم.»
از آن‌جایی که تامین امنیت غذایی کشور از اولویت‌های شهید جمهور در دولت سیزدهم بوده است، بر همین اساس نخستین سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی کشور تصویب و ابلاغ شد و با ادامه اقدامات موفق سال‌های گذشته، جهش تولید با مشارکت مردم به عنوان یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای اقتدار غذایی در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نیز در اوایل سال ۱۴۰۲ در دولت مردمی سیزدهم با راه‌اندازی «ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی» و تدوین سندی جامع با رویکرد توسعه زیست‌بوم نوآوری، فناوری و توسعه بازار اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه غذا و کشاورزی ذیل سند شورای عالی انقلاب فرهنگی و برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای آن، عزم خود را جزم کرده تا ضمن افزایش دانش‌بنیان‌های این بخش، نفوذ حداکثری انواع و اقسام فناوری‌های کاربردی در حوزه کشاورزی را گسترش دهد.
طبق آخرین آمار اگرچه تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی به نسبت کل دانش‌بنیان‌ها محدود است، اما رشد دانش‌بنیان‌های این حوزه در طول چهار سال گذشته رشد ۵۰ درصدی را تجربه کرده و از حدود ۲۷۰ شرکت به بیش از ۵۰۰ شرکت افزایش یافته است.
ایران به‌عنوان یک کشور بزرگ کشاورزی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، مدت‌هاست که در جست‌وجوی خودکفایی غذایی بوده است، با این حال، توانایی منابع آبی و خاکی آن برای تحقق این هدف تا حد زیادی ناشناخته است. اما بررسی عملکرد رشد اقتصادی ایران در کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری به روایت بانک جهانی در دولت سیزدهم صعودی بوده است و در سال ۲۰۲۲ به ۱۲.۸ درصد رسیده است که نسبت به قبل روند صعودی را طی کرده است.
جایگاه ایران برای تولید محصولات اصلی در دوران شهید رئیسی در جایگاه برتر دنیا قرار گرفت، به طوری که ایران در سال ۲۰۲۲ به عنوان سیزدهمین تولیدکننده بزرگ گندم دنیا شناخته شده و انتظار می‌رود همین جایگاه را حفظ کند.
ستاد غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست‌جمهوری نیز تلاش کرده از فعالیت‌های شرکت‌های تولیدکننده بذر، نهال، تجهیزات و مکمل‌ها گرفته تا ارکان مختلف سازنده زنجیره بازار غذا و کشاورزییعنی بخش‌هایی نظیر بازاریابی، حمل ونقل و… را زیر چتر حمایت خود بگیرد و به حل مشکلات آنها اهتمام ورزد.
به گفته جوادی، قائم مقام دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی از رسالت‌های ستاد غذا و کشاورزی این است که ظرفیت‌های حوزه کشاورزی را به سرمایه‌گذاران و بخش‌های خصوصی نشان دهد تا این تصور را که توجه اقتصادی به این حوزه چندان سوددهی ندارد و از جذابیت کافی برخوردار نیست، از بین ببرد. باید سهم اقتصاد و تولیدات دانش‌بنیان در این حوزه بیشتر شود و در مورد محصولات فناوری که وابسته به واردات هستند، به تدریج از میزان این وابستگی کاسته شود و در نهایت از بین برود.
همچنین بهمن ماه سال ۱۴۰۲ در رویداد برترین‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی که به همت ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی برگزار شد، تفاهم نامه همکاری مشترک بین معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان با وزارت کشاورزی در زمینه افزایش ضریب نفوذ دانش و فناوری با استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان در بخش کشاورزی منعقد شد.
از سویی اخیرا در دومین نشست تخصصی شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان حوزه هوشمندسازی غذا و کشاورزی که اولین دوره آن در رویداد برترین‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی سال گذشته برگزار شد، آهنی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی به حمایت‌های این وزارتخانه از شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرده و گفته است: حمایت‌های مختلف از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در حوزه هوشمندسازی کشاورزی در قالب تسهیلات پنج درصد، در اختیار گذاشتن فضای آزمایشگاهی و فیزیکی با هدف ارزیابی منطقه‌ای، اجرای پایلوت، پوشش بیمه‌ای و کاهش ریسک برای استفاده بهره‌برداران و همچنین معرفی به کشاورزان پیشرو از جمله حمایت‌های وزارت جهاد کشاورزی است.
فناوری‌های تحول‌زا در حوزه کشاورزی با سند امنیت غذایی
یکی از ماموریت‌های ویژه معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور برای این ستاد، تدوین سند جامع با رویکرد توسعه زیست‌بوم نوآوری، فناوری و توسعه بازار اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه غذا و کشاورزی و برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای آن بوده است. فلذا سند جامعی توسط یک تیم بسیار قوی و متخصص ذیل سند جامع امنیت غذایی شورای عالی انقلاب فرهنگی در ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی تدوین شد.
به گفته ارژنگ جوادی قائم مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست‌جمهوری، سند تدوین شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دلیل ماهیت و کلان نگری به ریزفناوری های امنیت غذایی ورودی نداشته است، به عنوان مثال هنگامی که به بذر یا حوزه مثلا گندم در سند اشاره شده که چه چیزهایی مورد نیاز است، آورده ارقام جدید گندم، اما به صورت مشخص اعلام نشده ارقام جدید گندم چیست و منظور چیست، آیا منظور ارقام جدید گندم از نظر مقاومت به خشکی است، یا بیماری، کم آبی یا هیبریدی یا پروتئین بالا، مشخص نشده منظور کدام است؟ یا وقتی در سند امنیت غذایی شورای عالی انقلاب فرهنگی به محصول برنج اشاره شده، گفته شده تجهیزات مکانیزاسیون برنج، حال باید دید که منظور ماشین نشاءکار است یا برداشت و اگر نشاءکار است منظور اتومات است یا نیمه اتومات و اگر اتومات است، دو ردیفه است یا چهار ردیفه؟
به گفته قائم مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست‌جمهوری، این ستاد تصمیم گرفت ذیل سند اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، یک سند تکمیلی و مجزا برای فناوری‌های تحول زا در حوزه امنیت غذایی تدوین کند، فناوری‌های تحول زا فناوری‌هایی هستند که می‌توانند بر اساس نوآوری‌های جدیدی که در دنیا به کار می‌رود، تحول ایجاد می کنند.
جوادی تاکید کرده است که برنامه آنها هم در تدوین این سند این است که نه آرمانی بلکه تمام فناوری‌ها و روش‌های نتیجه‌بخش در حوزه کشاورزی را که هنوز در کشورمان به آن ورود نکرده‌ایم، رصد و شناسایی کنند. به عنوان مثال دستیابی و استفاده از فناوری‌هایی همچون پلاسما، لیزر و یا هوشمندسازی بخش کشاورزی از جمله کنترل از راه دور، رباتیک در دستور کار ستاد غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری است.
عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی(تات) یادآور شده است که استفاده و اجرای هرکدام از این فناوری ها در ایران ممکن است نیازمند یک کار مطالعاتی و پژوهشی به‌صورت پایلوت و نمونه‌سازی باشد. در این سند به دنبال این هستیم که این محورها را مشخص کنیم و شرکت‌های فناور را بر حسب توانمندی و تخصص به سمت بخش‌های مختلف کشاورزی جهت‌دهی و هدایت کنیم و برای آنها ماموریت تعریف کنیم.
حوزه کشاورزی بستر مناسب مردمی‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان
قائم مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری با بیان اینکه چارچوب این سند آماده شده و با جمع آوری نظرات کارشناسانه متخصصان حوزه کشاورزی هم اکنون در حال ورود به ریز فناوری‌های مورد نیاز در کشاورزی هستیم، اظهار امیدواری کرده است پس از گذشت مدت کوتاهی و در آینده نزدیک این سند منجر به ایجاد تحولات بسیار مناسب در حوزه کشاورزی شود و رسوخ فناوری‌های تحول‌زا در حوزه کشاورزی کشور را بدنبال داشته باشد.
تجارت و صادرات؛ ابزاری امن برای افزایش بهره وری اقتصادی
توسعه تجارت و صادرات محصولاتی که در کشور دارای مزایای رقابتی هستند، از دیگر برنامه های این ستاد است؛ زیرا بسیاری از کالاهای دانش بنیانی که در داخل کشور تولید می شود، به لحاظ قیمت، کیفیت و فناوری هایی که به منظور تولید آنها به کار گرفته شده، برای سایر کشورها جذاب به نظر می رسد و این مسأله فرصت خوبی را برای بهبود اقتصاد این حوزه مهیا می کند. به گفته جوادی ستاد در تلاش است تا با بهبود روابط میان بازیگران بخش خصوصی و نهادهای دولتی این بخش، فضای تعامل مناسبی را میان آنها ایجاد کند تا با تشخیص دغدغه های راهبردی این حوزه، از توان علمی و مالی آنها برای عبور از این گلوگاه ها استفاده کند.
با توجه به شعار امسال و منویات رهبر فرزانه انقلاب در مردمی‌سازی اقتصاد کشور، حوزه کشاورزی بستر مناسب و مستعد مردمی‌سازی اقتصاد دانش بنیان است و در این حوزه بسیار راحت می‌توان مشارکت مردم را در تولید افزایش داد، البته به شرط نفوذ هرچه بیشتر دانش و فناوری و اهتمام دولت آینده برای پیگیری، تداوم و گسترش اقدامات که نتایج بسیار مطلوبی را به‌دنبال خواهد داشت.
پایان
