نشست تخصصی ایده‌هایی برای پیشرفت و توسعه منطقه مکران، با حضور رئیس اتاق ایران، کارشناسان و پژوهشگران و فعالان اقتصادی در حال برگزاری است.
اولین نشست تخصصی در حوزه سیاست‌گذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مکران با عنوان «ایده‌هایی برای پیشرفت و توسعه منطقه مکران» به همت کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران برگزار شد.
علی نقوی، رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران در ابتدای این نشست به تفاهم‌نامه‌ای که بین اتاق ایران و شورای توسعه سواحل مکران به امضا رسیده است، اشاره و تصریح کرد: در چارچوب همین تفاهم‌نامه، کمیسیون احداث به نمایندگی از اتاق ایران، اولین نشست تخصصی را برگزار کرد.
او ادامه داد: ایران باید به سمت جهانی‌شدن حرکت کند و بخشی از زنجیره ارزش جهانی باشد. باید توجه داشت که تنها با تمرکز بر ظرفیت‌ها و داشته‌های داخلی، نمی‌توان توسعه را رقم زد. دراین‌بین منطقه مکران به‌عنوان یک منطقه با ظرفیت‌های بی‌نظیر می‌تواند در مسیر توسعه نقش بسزایی ایفا کند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران بررسی تخصصی ظرفیت‌های مکران و توسعه اقتصادمحور را امری ضروری دانست که باید موردتوجه دولت و بخش خصوصی قرار گیرد.
نگاه چندبعدی به منطقه مکران برای توسعه همه‌جانبه
در ادامه صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق ایران با اشاره به فعالیت مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گفت: این مرکز در قالب چند سرفصل، منطقه مکران را موردتوجه و بررسی قرار می‌دهد. در قدم اول، موقعیت استراتژیک مکران را دیده و به دنبال آن، دیپلماسی اقتصادی برای توسعه مکران، ایجاد پل ارتباطی اقتصادی با کشورهای همسایه، بررسی ظرفیت‌های لجستیکی مکران، نقش بنادر مکران بر تجارت و نقش بخش خصوصی در اقتصاد دریامحور با تکیه‌بر ظرفیت‌های مکران را در دستور کار قرار داده است.
او تأکید کرد: علاوه بر موضوعاتی که مطرح شد، توسعه حمل‌ونقل در این حوزه، ظرفیت‌های کشاورزی و شیلات در مکران، صنایع پتروشیمی و انرژی، توجه به مکران از منظر انرژی‌های تجدیدپذیر، تبدیل آن به‌عنوان قطب جدید گردشگری، توسعه زنجیره ارزش در صنایع معدنی، اهمیت جذب سرمایه‌گذاری که هرکدام به‌نوبه خود اثرات بسیاری دارند نیز موردنظر مرکز پژوهش‌های اتاق ایران قرار دارند. این محورها بیانگر سطح اهمیت این منطقه است.
عبدالعلی‌زاده: به دنبال توسعه دودکشی در مکران نیستیم
در ادامه این نشست، علی عبدالعلی‌زاده، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور گفت: دیدگاه من به اداره امور کشور، سپردن اقتصاد به بخش خصوصی است؛ دولت باید برای اقتصاد، سیاست‌گذاری کند و سیاست‌ها در راستای منافع مردم و بخش خصوصی باشد. کشور را باید با مردم و بخش خصوصی اداره کرد.
عبدالعلی‌زاده افزود: من می‌خواستم در دولت چهاردهم برای حل ناترازی برق در کنار دولت باشم؛ البته بحران اصلی کشور آب هم هست؛ بحران فرهای فرونشست زمین و برق هم بسیار اهمید دارد و اداره کردن شهرها با بحران‌هایی نظیر برق امکان پذیر نیست.
او ادامه داد: در کنار رفع ناترازی های برق، واردات و تولید خودروی برقی بسیار مهم است به خصوص که آلودگی تهران بدون توجه به خودروهای برقی ممکن نیست.
عبدالعلی‌زاده گفت: توسعه دریامحور، پارادایم شیفت مهمی در اداره کشور است. ما از دولت قدرتمند و با درآمد کافی نفت، به سمت راهبرد جدیدی حرکت می‌کنیم که اساس آن بر تعامل سازنده با جهان استوار است. توسعه دریامحور برای من از مکران شروع شد؛ اما متأسفانه در طرح‌های مطالعه شده برای توسعه دریامحور و توسعه مکران به همه جوانب مثل استفاده از سواحل دریای عمران توجه نشده است. همه طرح‌ها به شکلی است که گویی طرح جامع برای تهران تهیه شده است. دریا و ساحل در حاشیه برنامه است.
او ادامه داد: ما به خاطر دریای عمان در قطب جنوب مالک مشاعی هستیم؛ امیدوارم در سال آینده بتوانیم تور گردشگری راه‌اندازی کنیم و سال آینده علاقه‌مندان را به قطب جنوب ببریم تا مالکیت خود را احراز کنیم.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور تصریح کرد: مکران دروازه ارتباط ایران با جهان است. مکران برای توسعه کشور بسیار ارزشمند است. موقعیت استراتژیک مکران در تجارت بین‌الملل دو محور دارد: توسعه دریامحور به‌شرط صلح و آرامش ممکن است نه تلاطم‌های عکس‌العملی.
عبدالعلی‌زاده افزود: سایه سیاست خارجی بر سیاست داخلی واضح است. ما باید تعامل سازنده با دنیا را شروع کنیم وگرنه توسعه دریامحور در حد شعار باقی خواهد ماند. در دریا مقررات بین‌المللی حاکم است نه قواعد و قوانین داخلی. تعامل سازنده دوطرفه است. این‌گونه نیست که کشورهای خارجی در ایران سرمایه‌گذاری کنند و ما از هرگونه سرمایه‌گذاری امتناع کنیم. اگر با کشوری قرارداد، داشته باشیم ما هم می‌توانیم در آنجا واحدهای تجاری راه‌اندازی کنیم.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور افزود: بر پایه روابط برد-برد باید با کشورهای تعامل کرد. مکران شرایطی بکر دارد؛ این منطقه ۸۰ هزار کیلومترمربع مساحت دارد. طول ساحل این منطقه سه برابر طول ساحل امارات متحده عربی است. ساحل اقیانوسی و صخره‌ای دارد و کشتی‌ها تا ۶۰۰ هزار تن امکان پهلو گرفتن دارد. زمان دسترسی را به نصف زمان قبلی کاهش می‌دهد و هزینه‌ها ۳۰ درصد کاهش می‌یابد و دسترسی را به کشورهای مختلف تسهیل می‌کند.
او گفت: تا سال ۱۴۰۵ با تکمیل پروژه چابهار ما می‌توانیم ۴۰ میلیون تن بار را از مسیر کشور جابه‌جا کنیم. این دروازه جدیدی به‌سوی درامد و اشتغال کشور است. کریدور شمال جنوب و شرق و غرب فقط برای این نیست که بار از جنوب به شمال و روسیه برود. اینها شاهرگ‌های توسعه کشور هستند.
عبدالعلی‌زاده تأکید کرد: در بندر اصلی باید از تمام کارهایی که زمان واردات و صادرات را به تعویق می‌اندازد، خودداری کرد. بنادر خشک و شهرک بزرگ صنعتی باید موردتوجه باشد و این به معنای کاشتن موتور توسعه صنعتی در منطقه است. با این نگاه موقعیت مکران را باید ارزیابی کرد.
او ادامه داد: با توسعه کریدورهای شمال جنوب، مکران، دسترسی به روسیه، شرق چین، کشورهای آسیای میانه، قفقاز، کشورهای منطقه و شمال اروپا و امریکا امکان‌پذیر خواهد بود. این در موقعیت توسعه کشورهای منطقه هم اثرگذار است؛ هزینه حمل‌ونقل کاهش می‌باید.
عبدالعلی‌زاده با اشاره به دیپلماسی اقتصادی گفت: دیپلماسی اقتصادی ابزاری برای توسعه مکران است و اوج دیپلماسی اقتصادی تعامل برد-برد است. مکران پل ارتباطی ایران با کشورهای جهان ازجمله امریکاست. منطقه پتانسیل لجستیکی بالایی دارد. در این مسیر باید از ظرفیت بخش خصوصی در مسیر توسعه اقتصاد دریامحور بهره گرفت. البته هنوز خط زاهدان تا مشهد تکمیل نشده است. باید در این مسیرهای ارتباطی سرمایه‌گذاری کرد. با مکران به شبکه حمل‌ونقل جهانی از شمال و جنوب وصل می‌شویم.
عبدالعلی‌زاده اظهار کرد: توسعه مکران نیاز به سرمایه‌گذاری زیرساختی دارد. منطقه ظرفیت سرمایه‌گذاری بالایی دارد. الآن روی ابر پروژه‌ها تصمیم قطعی برای سرمایه‌گذاری داریم. در آینده مکران شیلات جای نفت را خواهد گرفت. ظرفیت تولید ماهی باید به بیش از ۴ میلیون تن برسد و این تا صد میلیون تن هم ظرفیت دارد.
او تأکید کرد: پتروشیمی و انرژی را مکران، دور خواهید کرد. ما در مکران به دنبال توسعه دودکشی نیستیم. برای توسعه دانش در این منطقه تلاش می‌کنیم. نباید فرصت توسعه کشور را با دودکش‌ها خفه کنیم. در مکران بادهای شدیدی ماسه‌ای داریم؛ در اینجا امکان استفاده از انرژی تجدیدپذیر خورشیدی وجود ندارد ولی ظرفیت خوبی برای انرژی بادی هست.
به گفته عبدالعلی‌زاده، سواحل مکران ظرفیت خوبی برای توسعه گردشگری دارد. ما باید تصمیم بگیریم که از رقبای خود در منطقه پیش بیفتیم. امیدواریم در سواحل خشک شاهد حضور سرمایه‌گذارهای خارجی باشیم.
مکران را پاسخ چندبعدی به مسئله توسعه ایران ببینید
در بخش بعدی این نشست، محمد فاضلی، پژوهشگر و جامعه‌شناس با اشاره به پرسش‌های بنیادی که درباره مکران مطرح است، گفت: قبل از هر برنامه‌ریزی باید یک ایده بسازیم و طبق آن جلو برویم. برای ایده‌سازی به پاسخ چند سؤال نیاز است؛ اول اینکه مکران: خوابگاه، کارگاه یا زیستگاه؟ برای نمونه، شهر پرند که یک منطقه خوابگاهی بوده و یا عسلویه که منطقه‌ای کارگاهی است. این دو زیستگاه محسوب نمی‌شوند چون هویت شهری ندارند.
فاضلی ادامه داد: پرسش بعدی این است که هر زیستگاهی، کارگاه دارد که محل درآمدزایی است. در اینجا باید بگوییم در مکران می‌خواهیم چه نوع کارگاهی را دایر کنیم، همان کارگاه‌هایی که در سرزمین اصلی داریم را تکرار کنیم یا کارگاه‌هایی بهره‌ورتر با سطح دانش بالاتر، ایجاد کنیم.
او تصریح کرد: سطح دانش در تولید صنایعی چون فولاد، پتروشیمی نسبت به صنایعی که محصولات نزدیک به مصرف تولید می‌کنند، پایین‌تر است. حالا می‌خواهیم چه کارگاهی با چه شرایطی را در مکران بسازیم؟
فاضلی گفت: شکافی جدی از منظر توسعه‌ای بین کشور شمالی و کشورهای جنوبی خلیج‌فارس ایجاد شده است. مکران تنها منطقه‌ای است که می‌توانیم از آن به‌عنوان نقطه تعادل آبادانی بین شمال و جنوب خلیج‌فارس استفاده کنیم.
این پژوهشگر ادامه داد: باید به این سؤال پاسخ دهیم که آیا قرار است مکران را زیبا بسازیم یا مانند سرزمین اصلی تمام اصول زیباشناختی را زیر پا بگذاریم؟
او از مکران به‌عنوان آخرین پهنه سرزمینی باقی‌مانده کشور برای پاسخ به نسل آینده، یاد کرد و گفت: باید به این سؤال جواب بدیم که قرار است پاسخ نسل بعد را چگونه بدهیم؟ آیا قرار است این پهنه را به‌گونه‌ای بسازیم که نسل آینده به آن افتخار کند؟ مکران یک پرسش جدید است که به پاسخ جدید نیاز دارد. نسل آینده، امید می‌خواهد. آیا می‌توان از مکران، امید تولید کنیم. آیا می‌توان در مکران یک همکاری واقعی بین بخش خصوصی، دولت و جامعه محلی، ایجاد کنیم. آیا می‌توانیم مهاجرت به بیرون را در این منطقه به مهاجرت از بیرون به درون تبدیل کنیم؟
فاضلی منطقه مکران را پاسخی راهبردی به عدم موازنه فعلی بین چشم‌اندازهای اجتماعی و اقتصادی حاشیه جنوبی و شمالی خلیج‌فارس برشمرد و افزود: باید الگوی حکمرانی اقتصادی بر مکران را دقیق، تعریف کنیم. از طرفی باید سیاست صنعتی مکران را بشناسیم و بدانیم با چه اهداف اجتماعی در این منطقه حضور خواهیم داشت. در حقیقت باید تمام جوانب حضور در این منطقه را بررسی کرده و بهترین حضور را رقم بزنیم. چون ایران از جهان حذف شده است. بنابراین باید بدانیم که مکران وسیله چگونه اتصالی به جهان قرار خواهد گرفت.
به اعتقاد این جامعه‌شناس، مکران آزمایشگاه توانمندی یا ناتوانی ایران است. باید توجه داشت تمام ناکارآمدی سرزمین اصلی را در جزیره قشم پیاده و این جزیره را هم به محلی برای انواع پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها تبدیل کردیم و اکوسیستم آنجا را از بین بردیم. این وضعیت و برنامه‌ها را نباید در مکران پیاده کنیم. باید حرف جدیدی برای گفتن داشته باشیم.
او تأکید کرد: مکران باید آزمایشگاه نوآوری در حکمرانی و سیاست‌گذاری باشد و موفقیت‌ها را به سرزمین اصلی تسری دهد.
توسعه مکران با نگرش قبلی دولت، ممنوع!
در ادامه این نشست مهدی طبیب زاده، رئیس اتاق کرمان گفت: برای توسعه مکران باید به همه ظرفیت‌های منطقه توجه شود و باید در توسعه این منطقه، تغییر پارادایم داشته باشیم.
طبیب زاده تأکید کرد: اگر سیاست‌گذار می‌خواهد با نگرش قبلی، توسعه منطقه را در دستور کار قرار دهد، بهتر است به منطقه مکران دست نزند و زیستگاه این منطقه را تغییر ندهد. نباید مکران را تبدیل به منطقه قشم یا عسلویه کرد.
توسعه برخی از جزایر را می‌توان به بخش خصوصی واگذار کرد
پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان ایران هم در این نشست گفت: متأسفانه منطقه مکران هنوز بکر مانده و این تأسفی در مسیر توسعه ایران است و البته اگر قرار باشد الگوی سازه‌ای ناقصی در اینجا ساخته و اجرا شود، بهتر است اصلاً به ساخت آن دست زده نشود. راهی جز تکیه‌بر توانمندی بخش خصوصی نداریم.
او اظهار کرد: باید به الگوی اقتصاد مختلط توجه شود. اگر به دنبال توسعه متوازن در جنوب ایران و جزایر ایران با تکیه به توسعه دریامحور هستیم، باید به ملزومات آن توجه کنیم. باید مراقب بود با اعمال سیاست تکراری طبقه‌ای از نوکیسگان در منطقه جنوب سر کار نیایند.
جوزی ادامه داد: توسعه برخی از جزایر را می‌توان به بخش خصوصی واگذار کرد و دولت نقش رگولاتوری داشته باشد. در صورت سرمایه گذرای صحیح، این مناطق قادر هستند اقتصاد کل کشور را نجات دهند. باید زندگی اجتماعی این منطقه حفظ شود.
لزوم مطالعات کارشناسی قبل از اقدام
در ادامه فرشید گل‌زاده، مشاور کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران گفت که باید مشخص شود ما در مکران به دنبال چه هستیم؛ الگوی تکراری را تکرار کنیم؛ طرحی نو در آنجا دراندازیم یا اینکه می‌خواهیم منطقه همچنان بکر باقی بماند؟ باید قبل از شروع هر مسیری، مطالعات کافی انجام شود.
او افزود: ما نیازمند استفاده از دانش تجمیع شده دنیا هستیم. در این مسیر از مطالعه کارشناسان برجسته جهانی و ایرانی استفاده کنیم و این می‌تواند درنهایت به جذب سرمایه‌گذاران ایران بینجامد. باید تیمی زبده و به‌روز ایرانی تشکیل شود تا الگوی توسعه منطقه تدوین شود.
به اقتصاد چرخشی فکر کنید
در ادامه این نشست رضا حاجی کریم، رئیس فدراسیون صنعت آب ایران گفت: یک‌بار هم که شده به اقتصاد چرخشی فکر کنید؛ برق راه‌حل اقتصادی دارد ولی آب راه‌حل اقتصادی ندارد. الآن هر کسی در مکران شروع به ساخت آب‌شیرین‌کن، کرده است. این طرح‌های درواقع به معنای آلودگی منطقه است.
او با تأکید بر اینکه من مخالف آب‌شیرین‌کن ساختن نیستم، افزود: ساخت آب‌شیرین‌کن راه‌حل کوتاه‌مدتی است. این طرح‌ها با هزینه بالا ساخته می‌شود و درنهایت باعث آلودگی مکران می‌شود درحالی‌که با بالا بردن راندمان، وضعیت بهتر خواهد شد. در فاصله پنج کیلومتری ساحل مکران، پتروشیمی ساخته می‌شود و آب آن از آب‌شیرین‌کن تأمین خواهد شد.
حاجی کریم گفت: ارزیابی ریسک زیست‌محیطی بسیار مهم است؛ باید این ارزیابی‌ها مستند به طرح‌های توسعه‌ای شود. در دنیا این طرح‌های توسعه‌ای توسط بیمه‌ها ارزیابی می‌شود. اگر کاری برخلاف پایداری سرزمین انجام می‌شود، بهتر است هیچ کاری انجام نشود.
ضرورت تغییر پارادایم توسعه‌ای
در ادامه عنوان شد که باید برای توسعه مکران از تجربه جهانی استفاده شود؛ همچنینی کمیته‌ای کارشناسی تشکیل شود که در آن طرح‌ها به‌صورت کارشناسی بررسی شود.
محمد حلوایی، رئیس انجمن اپک هم گفت: اگر قرار باشد که با روش‌های گذشته به موضوع توسعه مکران نگاه کنیم، درنهایت شرایط گذشته تکرار خواهد شد. باید به تغییر پارادایم توسعه‌ای فکر کرد. باید روش متفاوتی برای توسعه مکران پیش گرفت.
حسن نظرزاده دباغ، عضو کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران به‌حکم حکومتی در راستای توسعه مکران اشاره کرد که می‌تواند این مسیر تسهیل گر و کمک‌کننده باشد.
اتاق ایران لوایح تقویت بخش خصوصی را تدوین و به دولت ارائه کند
در ادامه نشست، عبدالعلی‌زاده، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور، گفت: اولین مسئله خواست منطقی برای توسعه مکران است؛ باید در این مسیر مطالعات کافی انجام شود. جزایر هندورابی بهشت ایرانی است که دستور دادند در آنجا فرودگاه ساخته شود. ۱۵۰۰ کیلومتر قشم را خراب کردند. در قشم فقط باید شیلات را توسعه داد نه پتروشیمی را. در جزیره هرمز به توسعه بوم گردی توجه شده و این بهترین الگوی توسعه است. باید در توسعه مناطق از توانمندی محلی و مردم استفاده شود.
عبدالعلی‌زاده تصریح کرد: دولت ادعا می‌کند که به بخش خصوصی توجه دارد، اتاق ایران برای تقویت بخش خصوصی از این ظرفیت استفاده کند. بخش خصوصی می‌تواند لوایحی که بخش خصوصی را تقویت می‌کند، تدوین کرده و به دولت ارائه دهد.
او تأکید کرد: من تا به امروز برای مکران تصمیمی نگرفته‌ام، اما تصمیم دارم که تمام طرح‌های گذشته حوزه مکران را کنار بگذارم؛ نتیجه آن طرح‌ها تکرار الگوی قشم است. من تصمیم دارم حوزه شیلات را تقویت کنم برای همین قرار است با تمام ماهیگیران برای تقویت کارش حضوری گفت‌وگو کرده و از آنها حمایت کنیم.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور، ادامه داد: در نظر داریم پرورش ماهی در قفس را راه‌اندازی کنیم. کاری دیگری که در دستور داریم، تقویت اقتصاد لنج‌داران است. همه اینها به اقتصاد دریا ارتباط دارد. باید مناطق جنوب را با ظرفیت خود جنوب تقویت کرد. باید از صنایع دریایی حمایت کرد.
او اظهار کرد: باید به‌جای آباد کردن کشورهای دیگر، حمل‌ونقل دریایی و صنایع دریامحور خود را حمایت کنیم. باید برای توسعه مکران به کمک دولت بیایید تا در این مسیر تصمیم درستی بگیریم. کاری که برای من وضوح نداشته باشد و آینده آن برای من روشن نباشد شروع نخواهم کرد.
عبدالعلی‌زاده تأکید کرد: در توسعه مکران به مسئله محیط‌زیست پایبند هستیم و جز این کاری نخواهیم کرد.
منبع: اتاق ایران آنلاین
