هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری کاربردی، با ارائه آموزش مجازی باکیفیت و شخصی‌سازی‌شده و انجام وظایف روزمره معلمان می‌تواند به دستیار هوشمند آنان تبدیل شود و فرآیندهای یادگیری را ارتقاء دهد. البته در کنار این مزایا، چالش‌هایی برای ورود هوش مصنوعی به عرصه یادگیری وجود دارد؛ از جمله احتمال جایگزینی هوش مصنوعی با معلم و خطر حذفِ کامل آموزش حضوری که باید برای این چالش‌ها تدابیر لازم را اتخاذ کرد.
به گزارش پایگاه خبری دنیای برند به نقل از ایسنا، مجتبی کدئی، فعال فرهنگی در یادداشتی که در اختیار پایگاه خبری دنیای برند به نقل از ایسنا قرار داده، آورده است: «هوش مصنوعی کاربردهای زیادی دارد و برای مواجهه درست با این فناوری، باید آن را به خوبی شناخت. از جمله کاربردهای مهم این هوش، ارائه آموزش به نحو شخصی‌سازی‌شده و مطابق با علاقه و نیاز مخاطب است. در این الگو، تدریس به صورت تعاملی، مساله‌محور و بدون محدودیت زمانی و مکانی انجام میشود. به نظر می‌رسد پیشرفت هوش مصنوعی در آینده‌ای نه چندان دور بتواند آن را به مغز متفکر و عقل فعال آموزش مجازی تبدیل کند. در این یادداشت، تلاش میشود تا برخی ابعاد این موضوع بررسی و تشریح شود.
افت کیفیت، معضل نظام آموزشی
طبق آمار آزمون‌های تیمز و پرلز در سال‌های گذشته، با کاهش نمرات دانش‌آموزان کشور روبرو بوده‌ایم و ازجمله علل کاهش نمرات می‌توان به کیفیت پایین آموزش و عدم تطابق برنامه درسی با علاقه، نیاز و استعدادهای دانش‌آموزان اشاره کرد. در این زمینه، هوش مصنوعی می‌تواند به کمک نظام تعلیم و تربیت بیاید.
با استفاده صحیح از این فناوری، نقاط ضعف، استعداد و علاقه دانش‌آموز شناخته شده و فرایند یادگیری متناسب با احتیاج و سلیقه مخاطب ارائه میشود. به عنوان مثال شرکت آمریکایی OPEN AI با ارائه چت‌بات GPT-۴o به سمت آموزش شخصی‌سازی شده گام برداشته است. در حال حاضر این چت بات قابلیت ارائه آموزش و حل مسائل آموزشی را دارد. با در نظرگرفتن پیشرفت آن در چند سال آینده، ارائه آموزش شخصی‌سازی شده محتمل خواهد بود. علاوه بر این، تدریس باکیفیت توسط معلم مجازی، حل مسائل و پاسخ به سؤالات آموزندگان از توانایی‌های حال یا آینده هوش مصنوعی به حساب می‌آید.
از دیگر کاربردهای مهم و محتمل هوش مصنوعی، می‌توان به دستیاری معلمان اشاره کرد؛ در صورت تحقق این ایده، هوش مصنوعی در اموری نظیر تصحیح اوراق امتحانی، حضور و غیاب، تمرین و حل مساله کمکیار معلمان خواهد بود و وقت ایشان برای رسیدگی به امور پرورشی دانش‌آموزان فراخ‌تر میشود. در گزارش مجمع جهانی اقتصاد در تاریخ ۲۸ آوریل۲۰۲۴ به ویژگی‌های کاربردی هوش مصنوعی در ارائه و تاثیراتی که بر سبک زندگی و فرایند یادگیری خواهد گذاشت؛ اشاره شده است.
چالش‌های ورود هوش مصنوعی به نظام آموزشی
ورود این فناوری به عرصه تعلیم و تربیت، در کنار مزایا، چالش‌های مهمی را نیز در پی خواهد داشت. یکی از این چالش‌ها، امکان حذف جدی معلمان از فرآیندهای یادگیری و مجازی شدن آموزش است. در این صورت، امکان تضعیف بُعد پرورشی و فردی‌سازی افراطی و نتیجتاً افت جامعه‌پذیری کودکان و نوجوانان وجود دارد. حضور فیزیکی دانش‌آموزان در کلاس و مدرسه مزیت‌هایی دارد که آموزش مجازی حتی با کمک هوش مصنوعی فاقد آن مزایا است. لذا الگوی مطلوب، آن است که فناوری به عنوان ابزار کمکی و به منظور بهبود فرآیندهای آموزشی در خدمت معلمان عمل کند.
جمع‌بندی:
شناخت کافی از ابعاد هوش مصنوعی و تاثیرات آن بر نظام آموزشی و اتخاذ تدابیر مناسب برای مدیریت و بهره‌برداری مثبت از این فناوری، امری ضروری است. به طور کلی ورود آموزش مجازی و هوش مصنوعی به برنامه درسی فرصت‌ها و تهدیداتی را در پی دارد و در این رابطه دو رویکرد قابل اتخاذ است: رویکرد اول انفعال و تأخیر و تغافل است که در این صورت، قابلیت بهره‌برداری از فرصت‌های این فناوری از دست می‌رود و خطر کاهش قدرت حکمرانی تربیتی نظام نیز محتمل خواهد بود.
رویکرد دوم مواجهه فعالانه و پیش‌بینانه نسبت به آموزش مجازی و هوش مصنوعی است؛ برمبنای این رویکرد، تمهیدات لازم برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی در نظام آموزشی اندیشیده شده و از سوی دیگر نسبت به رفع چالش‌های آن آمادگی لازم کسب میشود و نتیجتاً نظام آموزشی به جای تضعیف، تقویت خواهد شد.»
پایان
