طبق آخرین آمارها از وضعیت اشتغال شرکت‌های دانش‌بنیان در حالی‌که ۷۳.۳۹ درصد از شرکت‌ها، نوپا هستند، ۱۳.۵۳ درصد کارکنان را به خود اختصاص داده‌اند و از سوی دیگر ۷۲ درصد کارکنان در ۵۴۴ شرکت شاغل هستند و به نظر می‌رسد توسعه اشتغال‌زایی در شرکت‌های دانش‌بنیان مستلزم برنامه‌ریزی مجزا برای حمایت از سیاست‌های جذب، نگهداشت و توانمندسازی کارکنان این شرکت‌ها است.
به گزارش پایگاه خبری دنیای برند، مطابق گزارش سال ۲۰۱۹ بانک جهانی، آخرین رتبه ایران در سهولت انجام کسب‌وکار ۱۲۸ بوده است و این درحالی است که در همین گزارش کشورهای همسایه ما مثل امارات در رتبه ۱۱ و ترکیه در رتبه ۴۳ قرار دارند. شاخص دریافت اعتبار (Getting Credit) یکی از شاخص‌های یازده‌گانه مورد بررسی است که ایران در رتبه ۹۹ قرار دارد و امارات و ترکیه به ترتیب در رتبه‌های ۴۴ و ۳۲ جای گرفته‌اند. واضح است که وضعیت خوبی در مقایسه با کشورها نداریم.
اهمیت ظرفیت‌سنجی اعتباری شرکت‌های نوپا و فناور باعث شد تا یک شرکت اعتبارسنجی برای ارائه انواع خدمات اعتبارسنجی توسط تعدادی از صندوق‌های غیردولتی و یکی از شرکت‌های فعال در حوزه پردازش اطلاعات مالی در مرداد ماه سال ۱۳۹۷ تأسیس شود. این شرکت ایجاد یک سامانه اعتبارسنجی یکپارچه، مورد اعتماد و شفاف را به عنوان بهترین راهکار برای بهبود فضای اعتباری و ارائه خدمات ارزش‌آفرین به نهادهای مالی و فعالین حوزه فناوری برای خود تعریف کرد؛ چرا که آنها معتقد هستند توانمندی‌های شرکت‌ها در اعتبار کسب‌وکارها نقش مهمی دارد.
در این راستا این شرکت به نهادهای مالی راهکار مدیریت ریسک اعتباری ارائه می‌دهد و به شرکت‌ها کمک می‌کند تجربه بهتری در دریافت خدمات مالی داشته باشند.
مصطفی عرب، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان حوزه اعتبارسنجی شرکت‌های دانش‌بنیان در گفت‌وگو با دنیای برند، گفت: این شرکت از سال ۹۷ با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی، با سهامداری تعدادی از صندوق‌های پژوهش و فناوری که تخصص آنها ارائه خدمات مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان است، تشکیل شد. این شرکت در زمینه ارزیابی اعتباری شرکت‌های دانش‌بنیان سامانه‌هایی را راه‌اندازی می‌کند تا اقدام به ارزیابی اعتبار مالی شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گیرد.
عرب، خاطر نشان کرد: ما از سال ۹۷ با بخش‌های مختلف اکوسیستم دانش‌بنیان کشور قراردادهایی را منعقد می‌کنیم تا بتوانیم اطلاعات این حوزه را تجمیع کنیم تا از این داده‌ها بتوانیم سامانه‌ها را توسعه دهیم.
این شرکت تاکنون اقدام به انتشار ۳ گزارش از وضعیت شرکت‌های دانش‌بنیان کرده است و امسال چهارمین گزارش خود را رونمایی کرد.
گزارش حاضر گزیده‌ای شفاف از زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۱ است که با استناد به داده‌های صورت‌های مالی و اطلاعات اعتباری شرکت‌های دانش‌بنیان گردآوری شده است. هدف از تهیه و انتشار این گزارش آشنایی فعالان زیست بوم با وضعیت مالی و اعتباری شرکت‌های دانش‌بنیان، تحلیل و بررسی شکل‌گیری زیست بوم فناوری و مسیر پیش روی بازیگران این عرصه است.
علاوه بر آن این داده‌ها به شرکت‌ها در درک جایگاه واقعی‌شان کمک خواهد کرد. این داده‌ها بر اساس داده‌های شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان سال ۱۴۰۱، داده‌های اعتباری بانک‌ها تا انتهای سال ۱۴۰۱، صورت‌های مالی شرکت‌های دانش‌بنیان در سال مالی ۱۴۰۱ و صندوق نوآوری و شکوفایی و همچنین گزارش مرکز آمار ایران تهیه شده است.
داده‌هایی از شرکت‌های دانش‌بنیان
شرکت‌های دانش‌بنیان، با توجه به درآمد مالیاتی در آخرین اظهارنامه مالیاتی و سهم فروش کالا یا خدمات دانش‌بنیان از فروش شرکت، در فرآیند احراز صلاحیت دانش‌بنیان دسته‌بندی می‌شوند. در انتهای سال۱۴۰۰ از ۸۲۶۰ شرکت حدود ۷۳ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان جزو شرکت‌های نوپا دسته‌بندی شدند.
در بین دسته‌های فناوری مختلف، دسته فناوری برق و الکترونیک بیشترین سهم را از لحاظ تعداد شرکت‌های دانش.بنیان دارد. سال قبل این دسته فناوری در رتبه سوم قرار داشت و همچنین دسته فناوری نرم‌افزار و فناوری اطلاعات در سال قبل در رتبه اول قرار داشته است.
روند احراز صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان
تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر رشد پایدار و ثابتی را تجربه کرده است. یکی از دلایل مهم افزایش تعداد این شرکت‌ها، تغییرات در آیین‌نامه تعیین صلاحـیت دانش‌بنیانی بوده است. دلیل دیگر، افزایش مراکز رشد و شتابدهی، کارخانه‌های نوآوری و پارک‌های علم و فناوری است که با افزایش زیرساخت‌های دانش‌بنیان، رشد فزاینده‌ای را تجربه کرده‌اند.
نمودار زیر تـغییرات سـالانه تـعداد شرکت‌های دانش‌بنیان احراز صلاحیت شده را نمایش می‌دهد:
تعداد شرکت‌های تأسیس شده بعد از سال۱۳۹۲ بالغ بر ۴۸۷۸ شرکت بوده است، ضمن آنکه هر سالـه علاوه بر شرکت‌های جدید، تعدادی از شرکت‌ها از فهرست دانش‌بنیان خارج می‌شوند و همچنین اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان سهم قابل توجهی در تأسیس کسب و کارهای فناورانه در کشور داشته است.
روند تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان
بیش از نیمی از شرکت‌ها با اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، از سال۹۲ تاکنون تأسیس شده‌اند، ولی با توجه به وضعیت حاکم بر اقتصاد کشـور و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در شـرکت‌های دانش‌بنیان، شتاب رشد تأسیس این شرکت‌ها از سال ۹۶ متوقف شده است.
مقایسه وضـعیت درآمـدی شـرکت‌های تأسیس شده نشان می‌دهد این شرکت‌ها که پس از سال ۱۳۹۲ تأسیس شده‌اند، ۱۶ درصد (۶۷ هزار میلیارد تومان) از درآمدهای کل شرکت‌های دانش‌بنیان را کسب کرده‌اند.
سهم انواع دانش‌بنیان در آیین‌نامه جدید احراز صلاحیت
آیین‌نامه احراز صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بهـار ۱۴۰۲ تغییر کرد و شرکت‌ها به سه دسته «نوپا»، «نوآور» و «فناور» طبقه‌بندی شدند. سهم انواع دانش‌بنیان در آیین‌نامه جدید به این شرح است:
۷ درصد شرکت‌ها در دسته فناور
شرکت‌های فناور شرکت‌هایی با فروش اظهارنامه‌ای بیشتر از ۵ میلیارد تومان در اظهارنامه سال مالی گذشته هستند که کالا یا خدمتی دارند و از لحاظ تکنولوژی در سطح بالا قرار می‌گیرند، ولی سهم فروش محصول یا خدمت دانش‌بنیان از کل فروش آنها، بیشتر از ۵۰ درصد است و تعداد حداقل ۱۰ نفر نیروی انسانی بیمه شده در این شرکت‌ها مشغول به کار هستند.
۲۰ درصد در دسته نوآوری
شرکت‌هایی با فروش اظهارنامه‌ای بیشتر از ۵ میلیارد تومان در اظهارنامه سال مالی گذشته که کالا یا خدمتی دارند و از لحاظ تکنولوژی در سطح بالا قرار می‌گیرند، اما سهم فروش محصول یا خدمت دانش‌بنیان از کل فروش آنها، کمتر از ۵۰ درصد است. این شرکت‌ها برای ۳ سال می‌توانند تاییدیه دانش‌بنیان دریافت کنند.
۷۳ درصد شرکت‌ها در دسته نوپا
شرکت‌هایی با فروش اظهارنامه‌ای کمتر از حدود ۵۵ درصد شرکت‌های نوپا قبلا در طبقه‌بندی شرکت‌های تولیدی قرار داشته‌اند و با توجه به آیین‌نامه حمایتی جدید، این نوع شرکت‌ها می‌توانند از معافیت مالـیاتی بهره‌مند شوند.
شرکت‌های نوپا در طبقه‌بندی جدید تا ۵ سال و تا زمانی که در بازه درآمدی این شرکت‌ها قرار گیرند، می‌توانند در این طبقه تایید شوند. انتظار می‌رود بابه‌روز رسانی اطلاعاتی درآمدی شرکت‌های دانش‌بنیان مبتنی بر صورت‌های مالی سال ۱۴۰۱ طی ماه‌های پیش رو حدود ۱۰ درصد از شرکت‌هایی که در حال حاضر در طبقه‌بندی نوپا مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، به شرکت‌های فناور یا نوآور تبدیل وضعیت شوند؛ چرا که طبقه‌بندی اولیه شرکت‌ها مبتنی بر اطلاعات موجود از صورت‌های مالی سال ۱۴۰۰ انجام شده است.
روند اشتغال دانش‌بنیان‌ها
تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۸۲۶۰ شرکت بوده است که از این تعداد ۳۹۰۵ شرکت اطلاعات کارکنان خود را در اظهارنامه مالیاتی سال ۱۴۰۰ خود وارد کرده‌اند. تعداد کارکنان این شرکت‌ها مطابق با اظهارنامه حدود ۲۶۶ هزار نفر است و این شرکت‌ها حدود ۸۶ درصد از درآمد ۸۲۶۰ شرکت را داشته‌اند.
تعداد کارکنان شرکت‌های دانش‌بنیان با تخمین زدن به صورت خطی حدود ۳۰۶ هزار نفر تخمین زده شده است.
از طرفی سرانه تعداد کارکنان این شرکت‌ها در طی ۴ سال (از ۹۸ تا ۱۴۰۱) به ترتیب ۴۹، ۴۴، ۴۲ و ۳۷ نفر بوده است که می‌توان استنتاج کرد که سرعت رشد کارکنان از سرعت رشد تعداد شرکت‌ها کمتر بوده و شرکت‌های کوچک بیشتری در این سال‌ها به عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان شناخته شده‌اند.
طبق آمارهای این شرکت بیشترین رشد تعداد کارکنان در شرکت‌های دانش‌بنیان به این شرخ است:
| نوع دانش بنیان | درصد شرکت | درصد کارکنان | درصدرشدکارکنان |
|---|---|---|---|
| نوآور | ۱۹.۷۴ درصد | ۵۸.۱۵درصد | ۵۱.۱۱ درصد |
| فناور | ۶.۸۷ درصد | ۲۸.۳۲درصد | ۲۷.۳۵ درصد |
| نوپا | ۷۳.۳۹ درصد | ۱۳.۵۳درصد | ۲۱.۵۴درصد |
گزارش این شرکت پاسخ ما را درباره اینکه کدام دسته از فناوری بیشترین رشد تعداد کارکنان را داشته است، طی جدول زیر به این صورت اعلام می‌کند:
| دسته فناوری | درصدشرکت | درصدکارکنان | درصدرشدکارکنان |
|---|---|---|---|
| نرم افزار و فناوری اطلاعات | ۲۱.۹۹ درصد | ۲۴.۷۵ درصد | ۳۳.۴۲درصد |
| ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته | ۲۱.۳۱درصد | ۲۳.۱۵درصد | ۱۹.۶۲درصد |
| مواد شیمیایی و پلیمری پیشرفته | ۱۴.۰۲درصد | ۱۴.۷۴درصد | ۱۲.۶۱درصد |
| برق و الکترونیک | ۲۲.۷۴درصد | ۱۲.۸۲درصد | ۸.۴۵درصد |
| دارووفرآورده‌های‌حوزه‌تشخیص‌ودرمان | ۵.۸۶درصد | ۶.۰۷ | ۶.۷۱ |
| فناوری‌زیستی،کشاورزی و صنایع غذایی | ۴.۶۰ | ۱.۵۷ | ۲.۸۹ |
| تجهیزات پزشکی | ۴.۰۳ | ۱.۴۹ | ۱.۵۸ |
| خدمات تجاری‌سازی | ۵.۰۱ | ۱.۳۹ | ۱.۹۱ |
| صنایع خلاق و علوم انسانی | ۰.۴۵ | ۰.۱۴ | ۰.۲۹ |
در این گزارش آمده است: بررسی مقایسه‌ای تعداد کارکنان شرکت‌های دانش‌بنیان نشان می‌دهد ۷۲ درصد کارکنان در ۵۴۴ شرکت شاغل هستند و به نظر می‌رسد توسعه اشتغال‌زایی در شرکت‌های دانش‌بنیان مستلزم برنامه‌ریزی مجزا برای حمایت از سیاست‌های جذب، نگهداشت و توانمندسازی کارکنان این شرکت‌ها است.
پایان
منبع