غرب مازندران با دارا بودن تنوع غنی صنایع دستی، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری و اقتصاد دارد. اما برای تحقق این پتانسیل، برندسازی و ایجاد بازارچه‌های دائمی صنایع دستی ضروری است. کارشناسان معتقدند با برندسازی محصولات، می‌توان به صادرات هدفمند و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه دست یافت.
دنیای برند به نقل از ایرنا، غرب مازندران به لحاظ تنوع تولیدات صنایع دستی از جایگاه مهمی برخوردار است که برندسازی و ایجاد بازارچه های صنایع دستی علاوه بر رونق فروش محصولات تولیدی هنرمندان و افزایش اشتغالزایی و رونق اقتصادی، یکی از راهکارهای متعالی برای توسعه پایدار صنعت گردشکری در این منطقه است.
مازندران استانی گردشگرپذیر با تعداد گردشگران ورودی ۴۰ میلون نفر در سال شناخته می شود که بخش عمده این شمار گردشگران در خطه غربی استان حضور می یابند، برآیندها مبین این است که این صنعت توانسته تاحدودی برای این منطقه در بخش های مختلف درآمدزایی کند اما همواره یکی از علامت سووال ها در این بخش، غریبگی صنایع دستی با بخش درآمدزایی این صنعت و عدم استقبال شایسته گردشگران بوده است.
غرب مازندران با نوار ساحلی به طول ۱۴۲ کیلومتر شامل شهرستان های نور، نوشهر، چالوس، کلاردشت، عباس آباد، تنکابن و رامسر در همه ایام سال به ویژه در روزهای تعطیل و تابستان میزبان میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی است، از مجموع ۲۲ شهرستان مازندران ۱۵ شهرستان در نوار ساحلی خزر واقع شده است.
صنایع دستی از جمله صنایعی محسوب می شود که به طبق بررسی های صورت گرفته منابع رسمی، نقش موثری در اشتغالزایی، بهبود معیشت و درآمدزایی و رونق اقتصادی منطقه غرب دارد و بهره وری از این صنعت به تامین بازار فروش نیاز دارد.
گستردگی صنایع دستی مازندران به اندازه ای است که از حدود ۲۰۰ رشته صنایع دستی مصوب معاونت صنایع دستی کشور بیشتر از ۸۰ رشته در این استان تولید می‌شود که حدود ۶۰ رشته مربوط به مازندران و بومی این استان بوده است.
صنایع دستی غرب مازندران به گفته کارشناسان امر در سه جایگاه ییلاقی، جنگلی و دشت، بر اساس مواد اولیه متفاوت و فرهنگ‌های بومی مناطق مختلف این منطقه از دوره‌های تاریخی گذشته شکل گرفت و جایگاه خود را تثبیت کرده است.
چادرشب بافی، خراطی، چوب تراشی، گره چینی، منبت و معرق چوب، حصیربافی، سفالگری، کاشی معرق، مینای خانه بندی، چلنگری، گلیم بافی، جاجیم بافی، شال بافی، نمد مالی، جوراب بافی، عروسک بافی و قلاب بافی از جمله هنرهای سنتی و صنایع دستی غرب مازندران است.
با این وجود، هنرمندان صنایع دستی غرب مازندران دغدغه تولید ندارند اما مطالبه‌شان برندسازی و تجاری سازی تولید، صادرات هدفمند و داشتن بازارچه دائمی ساحلی است تا برای عرضه محصولات خود فضایی همیشگی و دائمی داشته باشند که امید است با کمک مسوولان امر دولت چهاردهم شاهد تحقق این مهم و رونق روزافزون صنایع دستی و هنرهای سنتی بومی این منطقه باشیم.
به گفته آنان تولیدات صنایع دستی در کنار حراست از اصالت و کیفیت خود باید برای گردشگری تداعی خاطره سفر به غرب مازندران و همچنین انتقال هویت منطقه به خانه های گردشگران داخلی و خارجی باشد.
غربت و بیگانگی صنایع دستی غرب مازندران در بخش گردشگری را بسیاری از کارشناسان و فعالان این عرصه فقدان تبلیغات و اطلاع رسانی درست و عدم حمایت در بازار عرضه داخلی برشمردند که این نقصیه نیز باید برطرف شود.
لاک تراشی بلده نور، نمدمالی رامسر و چادر شب بافی رامسر از دیگر رشته های صنایع دستی بومی مازندران است که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران که پرونده ثبت آنها در فهرست شهرهای ملی صنایع دستی به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارجاع داده است که نتیجه آن باید اطلاع رسانی شود.
برندسازی نیاز ضروری صنایع دستی غرب مازندران
کارشناس ارشد میراث فرهنگی در غرب مازندران گفت : این منطقه به ویژه رامسر و تنکابن به لحاظ تنوع تولیدات صنایع دستی دارای ظرفیت های فراوانی است که ضروری است در دولت چهاردهم تدابیری برای این بخش مهم اقتصادی کشور اتخاذ شود.
محسن حاجی پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارکرد: برندسازی صنایع دستی به طور قطع افزایش صادرات را به دنبال دارد و در ادامه به رونق اقتصادی منطقه نیز منجر خواهد شد و این رویکرد گامی موثر در آمد هنرمندان و رونق اشتغالزایی در روستاهای منطقه است.
وی نمد، سفال، سرامیک، چادرشب، منبت، معرق و لاک تراشی و سفال را از جمله برندهای صنایع دستی شهرستان های غرب مازندران ذکر و اضافه کرد : مسوولان امر باید برای رفع نیازهای اساسی این بخش برنامه ریزی علمی داشته باشند.
این کارشناس ارشد رشته میراث فرهنگی شهرستان های غرب مازندران را برند گردشگری کشور ذکر و اضافه کرد : صنعت گردشگری در غرب مازندران همچون تولیدات صنایع دستی این منطقه نیازمند نقشه راه علمی و علمی است.
حاجی پور بهره گیری علمی از ظرفیت های سه بخش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در غرب مازندران به خصوص این شهرستان را اجتناب ناپذیر دانست و تاکید کرد این منطقه تاکنون به دلیل بی توجهی به این ظرفیت ها ضرر کرده است.
کارشناسان درباره میزان رابطه بین صنایع دستی و گردشگری مازندران و بهره بردن صنایع دستی استان از فرصت حضور گردشگران معتقدند برای اینکه صنایع دستی مازندران از حضور میلیونی گردشگران منتفع شود علاوه بر برند سازی، جدی گرفتن صادرات و راه اندازی بازارچه های ساحلی باید راه‌هایی در نظر گرفته شود تا مراکز اقامتی و گردشگری، برای تزئین فضاهای خود از محصولات صنایع دستی استان استفاده کنند که با این اقدام هم فضاهای اقامتی و گردشگری ما ظاهری بومی و اصیل پیدا می‌کنند و هم صنایع دستی از گردشگری سود می‌برد.
نیازمند برنامه ریزی علمی هستیم
استاد رشته گردشگری دانشگاه های غرب مازندران و شرق گیلان گفت : صنایع دستی یا هنرهای سنتی توسط دست ایده پردازی می شود و با خلاقیت انسان محور با توجه به آداب و سنن و افکار و پیشنه هر منطقه و جغرافیایی تولید می شود.
محمدرضا اورمزدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : صنایع دستی کارکردهای جدید و متنوعی امروز پیدا کرده است و سمبل فرهنگی و تاریخی یک جغرافیا یا استان و یک ملت است و ایران نیز مهد صنایع دستی دنیا است.
به گفته وی هم اکنون ۲۵۶ رشته صنایع دستی در کشور فعالیت دارد که قدمت برخی از آن ها تا هفت هزار سال می رسد.
وی با بیان این که ایران در دهه ۴۰ به عضویت شورای جهانی صنایع دستی درآمده است، گفت: در این شورای جهانی ۹۵ کشور دنیا عضو هستند.
این پژوهشگر حوزه گردشگری تصریح کرد : نکته مهم این است که سهم صنایع دستی در تولید ملی و یا برنامه اشتغالزایی یا ارتقای سطح فرهنگی در کجا دیده شده است چون خیلی از آثار این بخش مهر اصالت سازمان علمی و فرهنگی یونسکو را دارد که مبین نشان این هنر اصیل ایرانی است.
اورمزدی اضافه کرد : گردشگری ارتباط مستقیمی با صنایع دستی دارد و مکمل همدیگر هستند چرا که هم درآمدزایی بسیار عالی دارد و هم می تواند در رفع بیکاری و در توسعه پایدار روستایی نقش آفرینی کند.
وی بیان کرد : اکنون ۶۸ هزار و ۲۰۰ و در استان مازندران افزون بر سه هزار روستا وجود دارد که می تواند از طریق بوم گردی کمک کنند تا صنایع دستی بومی هر منطقه به نمایش گذاشته شود زیرا صنایع دستی دارای جنبه های هنری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است و بهره برداری از این ظرفیت نیز نیازمند برنامه ریزی علمی است.
این فعال حوزه گردشگری استان مازندران اضافه کرد: در دهه ۹۰ تولید ناخالص ملی کشور بین سه تا چهار درصد بود و در همین دوره حجم تجارت جهانی صنایع دستی در دنیا ۱۴.۵ میلیارد دلار گزارش شد که از این رقم ۴.۵ میلیارد دلار مربوط به صنعت فرش بود که در همین بخش نیز کشورهای چین و هند بالاترین سطح را داشتند.
لزوم راه اندازی کارگاه های خانگی صنایع دستی در روستاها
وی اظهار کرد : در شرایط کنونی در بسیاری از مناطق از جمله غرب مازندران می توان با سرمایه گذاری اندک کارگاه های خانگی صنایع دستی ایجاد شود که علاوه بر اشتغالزایی هم بازدهی و سودآوری بالایی داشت.
اورمزدی خاطرنشان کرد: بنابراین ایجاد کارگاه های صنایع دستی در مناطق روستایی مازندران باید در دستور کار مدیران نهادهای مربوط قرار گیرد و بازارچه های ساحلی صنایع دستی در غرب مازندران نیز مکمل این راهبرد خواهد بود.
وی نبود رونق بازارهای داخلی را تهدیدی جدی اکنون صنایع دستی برشمرد و گفت: باید در حوزه صنایع دستی برنامه ریزی علمی صورت گیرد تا بتوان در جهت توسعه این صنعت اشتغالزا و ارزآور گام های مهمی برداشت.
وی با تاکید بر ضرورت توجه مراکز علمی اعم از دانشگاه ها و آموزش پرورش به صنایع دستی تصریح کرد : آموزش صنایع دستی باید در این مراکز علمی نهادینه شود.
این استاد رشته گردشگری بیان کرد : نکته دیگر این که صنایع دستی جایگزین خوبی برای اقتصاد نفتی است که باید این رویکرد در برنامه ریزی کلان کشوری مدنظر قرار گیرد.
اورمزدی ادامه داد : غرب مازندران در زمینه هنرهای صنایع دستی از ظرفیت بالایی برخوردار است که به عنوان نمونه می توان فرش کلاردشت و سفال تنکابن را نام برد که شهرت جهانی دارد.
وی خاطرنشان کرد : دولت چهاردهم باید در بحث کسب و کارهای خانگی و اشتغالزایی تدابیر ویژه ای اتحاذ کند و امورات را تسهیل گری کند تا ظرفیت های این بخش هر چه زودتر نتیجه بدهد و مهم تر این که نظام بانکی نیز باید صنایع دستی را به رسمیت بشناسد.
وی با بیان این که در غرب مازندران موزه های مردم شناسی دولتی و خصوصی فعالیت دارد، گفت : این مراکز فرهنگی باید به معرفی صنایع دستی اقدام کنند چرا که گردشگران در استان مازندران به ویژه خطه غربی آن مخاطب اصلی هستند.
وی افزود : برند سازی، صادرات و ایجاد بازارچه های ساحلی صنایع دستی و هنرهای سنتی یکی از راهکارهای توسعه پایدار صنعت گردشگری در استان و غرب مازندران است.
ضرروت تهیه نشان ملی و جهانی
رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی شهرستان عباس آباد، آبادانی روستاهای این شهرستان در گرو نمادسازی محصولات مختلف صنایع دستی دانست و گفت : این موضوع باعث معرفی و جذب گردشگر می شود و باید تلاش کنیم با نمادهای موجود در شهرستان از این فرصت نهایت بهره برداری صورت گیرد.
نادر سحرخیز یکی از موضوعات مهم شهرستان عباس آباد را نماد سازی صنایع دستی برشمردند و افزود: بخش مهمی از تولیدات صنایع دستی شهرستان می تواند دارای نشان های ملی و جهانی باشد و قابلیت آن را دارد که برای اقتصاد شهرستان مثمر ثمر باشد.
وی یکی از مهمترین اولویت‌های اصلی این اداره را تلاش برای معرفی روستاهای شهرستان از طریق صنایع دستی دانست و بیان کرد : یکی از هنرهای بومی و ارزنده شهرستان گردشگری عباس آباد لاک تراشی و حصیربافی است که آموزش ها در تولیدات صنایع دستی بسیار مهم است و احیای هنرهای بومی نیز در اولویت این اداره قرار دارد.
سحرخیز یادآور شد: برنامه داریم در سال جدید با شناسایی هنرمندان در روستاهای شهرستان و معرفی تولیدات هنری خاص مانند لاک تراشی بتوانیم روستای ملی را نیز به ثبت برسانیم و مطمئن هستیم این موضوع تاثیری اساسی در معرفی شهرستان عباس آباد خواهد داشت.
رییس اداره میراث فرهنگی و ف گردشگری و صنایع دستی عباس آباد تلاش جمعی هنرمندان و مسوولان در رسیدن به این اهداف را لازم دانست و گفت: به زودی دوره های آموزشی صنایع دستی در روستاهای دارای قابلیت صنایع دستی اجرایی خواهد شد.
سحرخیز تلاش برای ایجاد کارگاه های صنایع دستی در روستاهای دارای قابلیت باید در سرلوحه کاری مسوولان روستایی قرار گرفته و این موضوع باعث ایجاد جاذبه برای گردشگران خواهد شد و خرید کادو و سوغات هم باعث ترویج تولید و اقتصادی پاک برای روستا می شود.
وی استفاده از الگوی صنایع دستی برای فضا سازی شهری و روستایی را از مهمترین موضوعات در توسعه روستا ذکر و اضافه کرد : باید از این الگوها در میادین پارک ها و نماهای شهری هر چه بیشتر استفاده کنیم.
طبق اطلاعات رسمی نهادهای مربوط امروز خیلی از کشورهای دنیا بخشی از تولید ناخالص ملی را به صنایع دستی اختصاص می دهند به عنوان مثال چین بزرگترین تولیدکننده صنایع دستی است و ۱۱ درصد تولید ناخالص هند به این هنر صنعت اختصاص دارد بنابراین مسوولان شهرستان های غرب مازندران باید تلاش کنند با روش‌های مختلف و راه‌های مناسب سهم اقتصاد منطقه را با تولیدات و فروش و صادرات صنایع دستی افزایش دهند.
به تاکید کارشناسان تا زمانی که به صنایع‌دستی به عنوان یک صنعت توجه نشود مشکلات و چالش‌های آن همچنان لاینحل می‌ماند، نکته مهم این که دولت چهاردهم و شخص وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به حوزه صنایع‌دستی توجه جدی دارد.
اولین اقدام در دولت چهاردهم باید توجه بیش از پیش به صادرات صنایع دستی باشد که برآیندها از برنامه ریزی های وزارت میراث فرهنگی نشان می دهد صنایع دستی در این دولت به سامان خواهد رسید.
