برندسازی ملی ایران در عراق نیازمند تحولی بنیادین از دیپلماسی رسمی به رویکرد مردممحور است. پژوهشهای جدید نشان میدهد تقویت نهادهای مدنی، مشارکت در پروژههای زیستمحیطی مشترک و توسعه محتوای دیجیتال بومی میتواند تصویر ایران را در افکار عمومی عراق متحول کند. کلید اصلی موفقیت، رشد «وفاداری و اعتمادبهنفس ملی» از طریق یک کمپین هوشمندانه است که بر نقشآفرینی گروههای غیررسمی و تعاملات فرهنگی عمیق تأکید دارد.
به گزارش دنیای برند به نقل از اندیشکده مطالعات راهبردی برندسازی ملی ایران؛ آنچه در فرایند برندسازی، بیشترین اهمیت را دارد، ایده و نظریه ای است که در پشت نمادهای بصری و هویتی قرار می گیرد. پرسش کلیدی «چه چیزی ایران را متمایز می کند؟» نقطه شروعی برای تدوین یک الگوی راهبردی جهت ارتقای برند ملی جمهوری اسلامی ایران است. متاسفانه در ایران، به دلیل تمرکز سیاست گذاران فرهنگی بر مسائل داخلی و رویکرد تصدی گرایانه دولت، ابعاد بین المللی سیاست فرهنگی و موضوعاتی چون تصویرسازی و برندسازی ملی تا حد زیادی مغفول مانده است.
ضرورت و اهداف پژوهش
امروزه بسیاری از کشورها با توجه به ظرفیت های داخلی، در راستای ساخت برندملی تلاش می کنند تا هویت ملی خود را ارتقا بخشیده و تصویر قدرتمند و الهام بخش در سطح بین المللی ارائه کنند. اهمیت برندملی در ارتقای جایگاه کشور در سطح جهانی و همچنین توسعه اقتصادی و فرهنگی آن انکارناپذیر است. برند ملی به عنوان یک دارایی نامشهود، تاثیر قابل توجهی بر درک و اعتبار یک کشور در عرصه های مختلف دارد. این برند می تواند به جذب سرمایه گذاری خارجی، گردشگران و کارآفرینان، افزایش صادرات کمک کند. در نهایت، برندملی یک کشور، یک دارایی استراتژیک است که می تواند در طولانی مدت، منافع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی قابل توجهی را برای آن به ارمغان بیاورد. در این پژوهش به بررسی وضعیت برندسازی ایران در عراق، به عنوان یک مورد مطالعاتی مهم و ارائه پیشنهادهای سیاستی جهت بهبود این حوزه در کشور پرداخته شده است.
وضعیت برندسازی ایران در عراق
دال مرکزی و شرط اصلی برای موفقیت برندسازی جمهوری اسلامی ایران در عراق، «رشد وفاداری و اعتمادبه نفس ملی» است که این امر تنها از طریق یک کمپین ملی هوشمندانه محقق می شود. منظور از این مفهوم، تقویت سرمایه اجتماعی از طریق حمایت از نهادهای مدنی و گروه های غیررسمی است تا بتوانند با همتایان خود در عراق و منطقه تعامل کنند.
از آنجا که رویکرد ایران در عراق همواره عمدتاً رسمی و دیپلماتیک بوده، این فرصت از نهادهای مردمی گرفته شده است. برندسازی مؤثر در ذهن مخاطب عراقی، نیازمند تعاملات غیررسمی و نفوذ به لایه های عمیق جامعه از طریق تقویت سرمایه اجتماعی است. به دلیل عدم تفویض اختیار از سوی حاکمیت به تشکل های مردم نهاد، این گروه ها هنوز به توانایی خود برای نقش آفرینی در عرصه بین الملل باور ندارند و دچار نوعی «عدم اعتمادبه نفس ملی» شده اند.
مدل های برندسازی
مدل های مختلفی برای برندسازی وجود دارند که هر کدام بر جنبه ای خاص از برندسازی تمرکز دارند که در ادامه به بررسی برخی از معیارهای برندسازی پرداخته شده است.
برندسازی مشارکتی
این مدل بر مشارکت ذی نفعان، شفافیت، اصالت و همکاری تاکید دارد و شاخص هایی چون بازاریابی تجربی و هویت مشترک برند را تحلیل می کند.
برندسازی اخلاقی
این رویکرد شامل مفاهیمی چون مسئولیت اجتماعی، عدالت، شفافیت، پایداری و احترام به ارزش های ذی نفعان است.
برندسازی پایدار
این مدل که در تعامل با عراق اهمیت ویژه ای دارد، بر موضوعاتی مانند حفاظت از محیط زیست، تغییرات اقلیمی، مدیریت منابع آبی و نوآوری پایدار متمرکز است.
برندسازی دیجیتال
این رویکرد برگرفته از دیپلماسی دیجیتال است و شامل بازاریابی محتوا در شبکه های اجتماعی، بهینه سازی موتورهای جستجو (SEO) و بهره گیری از ظرفیت کسب وکارهای دیجیتال می شود.
برندسازی هوشمند
این مدل که گاهی «دیپلماسی هوشمند» نیز نامیده می شود، از فناوری هایی چون اینترنت اشیاء (IoT)، هوش مصنوعی (AI) و تحلیل داده ها برای خلق تجارب شخصی سازی شده و تعامل در زمان واقعی بهره می برد.
عوامل موثر بر تصویر ایران در افکار عمومی عراق
در این بخش به بررسی عوامل مؤثر در شکل گیری تصویر مثبت از ایران در افکار عمومی عراق در سه حوزه «نفوذ فرهنگی و اجتماعی»، «نفوذ سیاسی و نظامی» و «نفوذ اقتصادی» پرداخته شده است.
عوامل شکل دهنده تصویر مثبت
- نفوذ فرهنگی و اجتماعی: تاسیس مراکز دینی و آموزشی، تبادل دانشجو و ارائه خدمات علمی.
- نفوذ سیاسی و نظامی: حمایت استراتژیک ایران در مبارزه با داعش و تامین امنیت عراق.
- نفوذ اقتصادی: اجرای پروژه های مشترک در حوزه انرژی و حمل ونقل و صادرات کالا و خدمات.
عوامل شکل دهنده تصویر منفی
- نفوذ فرهنگی و اجتماعی: نگرانی از «ایرانیزه شدن» برخی مناسک، تحمیل دیدگاه های ایدئولوژیک و سرایت برخی آسیب های اجتماعی.
- نفوذ سیاسی و نظامی: نگرانی برخی گروه های سنی و کُرد از نفوذ سیاسی ایران و فعالیت گروه های نیابتی.
- نفوذ اقتصادی: تاثیر منفی تحریم های بین المللی بر اقتصاد عراق و نگرانی از سلطه اقتصادی ایران بر بازار بر حوزه تولید و مصرف عراق.
پیشنهادهای سیاستی برای تقویت برند ملی ایران در عراق
در این بخش ذیل معیارهای برندسازی در رابطه با برندسازی در کشور عراق پیشنهادهایی ارائه شده است.
پیشنهادهای سیاستی ذیل برندسازی اشتراکی
- توسعه دیپلماسی اقتصادی از طریق پروژه های مشترک اقتصادی و سرمایه گذاری؛
- ارتقای مشارکت سیاسی و اجتماعی با دعوت از گروه های سیاسی، احزاب و نهادهای مدنی برای مشارکت در کمپین های برندسازی ملی.
پیشنهادهای سیاستی ذیل برندسازی اخلاقی
- شفافیت در تخصیص منابع با استفاده از سیستم های شفافیت و نظارت برای اطمینان از این که تخصیص منابع و منافع به صورت عادلانه انجام می شود؛
- حمایت از تولیدات ملی و محلی با ارائه تسهیلات و مشوق های مالیاتی به تولیدکنندگان داخلی و محلی برای ارتقای کیفیت محصولات و تقویت بازارهای داخلی.
پیشنهادهای سیاستی ذیل برندسازی پایدار
- توسعه زیرساخت های گردشگری پایدار با محوریت حفاظت از محیط زیست و طبیعت؛ مانند پارک های ملی، اقامتگاه های بوم گردی و مسیرهای طبیعت گردی؛
- ایجاد انجمن ها و شبکه های مشترک بین فعالان محیط زیست ایرانی و عراقی برای تبادل اطلاعات، تجربه ها و اجرای پروژه های مشترک زیست محیطی.
پیشنهادهای سیاستی ذیل برندسازی دیجیتال
- توانمندسازی تولیدکنندگان محتوای دیجیتال با ارائه برنامه های آموزشی و کارگاه های تخصصی درباره نیازهای بازار عراق و بهترین شیوه های تولید محتوای جذاب و موثر؛
- ایجاد فرصت های همکاری برای شرکت های تجاری ایرانی و عراقی در زمینه های دیجیتال و تکنولوژی و حمایت از پروژه های مشترک.
پیشنهادهای سیاستی ذیل برندسازی هوشمند
- پیاده سازی سامانه های مدیریت پروژه هوشمند برای نظارت بر پروژه های مشترک بین ایران و کشورهای هدف، شامل نظارت بر پیشرفت، تخصیص منابع و ارزیابی عملکرد؛
- بهره برداری از ابزارهای دیجیتال برای نظارت و تحلیل تاثیر کمپین های برندینگ و استراتژی های بازاریابی در زمان واقعی.
جمع بندی
ساخت برند ملی یک ضرورت راهبردی برای ارتقای جایگاه بین المللی و تحقق منافع اقتصادی و فرهنگی ایران است. در مورد عراق، تصویر ایران محصول ترکیبی از عوامل مثبت (حمایت امنیتی و فرهنگی) و منفی (نگرانی از نفوذ سیاسی و اقتصادی) است. این پژوهش نشان داد که کلید موفقیت، تغییر رویکرد از تعاملات صرفا رسمی به دیپلماسی مردم محور و توانمندسازی نهادهای مدنی است. با بهره گیری از مدل های نوین برندسازی (مشارکتی، اخلاقی، پایدار، دیجیتال و هوشمند) و اجرای راهکارهای سیاستی پیشنهادی، ایران می تواند تصویری متعادل، قابل اعتماد و مثبت از خود در افکار عمومی عراق و منطقه ایجاد کرده و قدرت نرم خود را به شکلی پایدار تقویت نماید.
